Bardzo często nawet takie błędy, które mają charakter zaledwie pewnych niejednoznaczności czy nieścisłości zapisów w dokumentacji danego postępowania, powodują wymierne skutki, szczególnie istotne dla zamawiającego.

Istotne z punktu widzenia prawidłowości przeprowadzenia każdego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego jest to, w jaki sposób nastąpi przygotowanie jego dokumentacji udostępnianej przez zamawiającego wykonawcom w celu przygotowania przez nich ofert.

Przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) określają zakres informacji podawanych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), które mają istotne znaczenie dla zamówienia na roboty budowlane.

Obligatoryjne elementy każdej specyfikacji określono w art. 36 ust. 1 ustawy Pzp, a z kolei w ust. 2 tego artykułu podano dodatkowe szczegółowe elementy SIWZ, które mają charakter fakultatywny i ich stosowanie zależy od decyzji zamawiającego.

SIWZ ma najistotniejsze znaczenie dla prawidłowości przeprowadzenia całej procedury udzielenia zamówienia.

Błędy popełnione w tym dokumencie przez zamawiającego, jeśli nie zostaną poprawione do upływu terminu składania ofert w trybie przewidzianym w przepisach ustawy Pzp (art. 38), mogą prowadzić do przedłużenia procedury udzielenia zamówienia na skutek wnoszenia przez wykonawców środków ochrony prawnej, jak również do wyboru nie najkorzystniejszej ekonomicznie dla zamawiającego oferty, a nawet do unieważniania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (art. 93 ust. 1 pkt 7) czy też nieważności umowy w sprawie zamówienia publicznego, jeśli zamawiający – mimo wad postępowania, mających wpływ na wybór oferty najkorzystniejszej – zawarł umowę w sprawie tego zamówienia (art. 146 ust. 6).

Istota przedmiaru

Przedmiar robót bez wątpienia należy do jednych z najważniejszych opracowań wchodzących w zakres dokumentacji projektowo-kosztowej w procesie inwestycyjno-budowlanym.

Wynika to z faktu, iż:

■          przedmiar robót jest powszechnie stosowany w praktyce od wielu lat i odgrywa znaczącą rolę przy określaniu wartości kosztorysowej robót oraz przy ustalaniu wynagrodzenia i rozliczaniu robót budowlanych,

■          istnieją określone regulacje prawne, które wyznaczają nie tylko sposób, formę i zakres opracowania przedmiaru, ale również wprowadzają dla ustalonych przypadków obowiązek jego opracowania,

Problematyka przedmiaru jest obecnie regulowana wyłącznie w ramach zamówień publicznych, przy czym regulacje te dotyczą:

■          przedmiaru robót stanowiącego podstawę opracowania kosztorysu inwestorskiego,

■          przedmiaru robót stanowiącego część składową dokumentacji projektowej opisującej przedmiot zamówienia na roboty budowlane.

Bardzo często nawet takie błędy, które mają charakter zaledwie pewnych niejednoznaczności czy nieścisłości zapisów w dokumentacji danego postępowania, powodują wymierne skutki, szczególnie istotne dla zamawiającego.

Zasady opracowania przedmiaru robót w jego drugim znaczeniu, tj. jako części składowej dokumentacji projektowej, zostały szczegółowo uregulowane w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. Nr 202, poz. 2072).

Według tego rozporządzenia przedmiar robót, z wyjątkiem ściśle określonych przypadków (tj. udzielenia zamówienia z wolnej ręki lub stosowania formy wynagrodzenia ryczałtowego), zawsze jest częścią składową dokumentacji projektowej, za pomocą której zamawiający opisuje zamówienie na roboty budowlane.

Oznacza to, iż przedmiar, o którym mowa w rozporządzeniu, jest opracowaniem, na podstawie którego wykonawca na żądanie zamawiającego sporządza kalkulację ceny ofertowej.

Przepisy tego rozporządzenia nie dotyczą natomiast przedmiarów wykonywanych w innych przypadkach, w tym m.in:

■          przedmiarów sporządzanych przez wykonawców robót zarówno w ramach zamówień publicznych, jak i poza tym systemem,

■          przedmiarów opracowywanych i przekazywanych wykonawcom robót przez zamawiających w postępowaniach nieobjętych obowiązkiem stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych,

■          przedmiarów stanowiących podstawę opracowania kosztorysu inwestorskiego dla potrzeb określenia szacunkowej wartości robót budowlanych także w zamówieniach publicznych.

Przedmiar robót, zgodnie z § 6 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia Ministra Infrastruktury, powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegółowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz przywołaniem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, z wyliczeniem i zestawieniem liczby jednostek przedmiarowych robót podstawowych.

Błędy w przedmiarowaniu robót

Błędy formalne:

■          Najczęściej popełniane błędy przy sporządzaniu przedmiaru robót dotyczą braku ścisłego określenia przez zamawiającego, jaki charakter ma ten dokument w danym postępowaniu. Najczęstszą praktyką stosowaną przez zamawiających jest wskazanie, że przedmiar ma stanowić podstawę sporządzania przez wykonawcę kosztorysu ofertowego oraz określenie wymogu, aby wszystkie pozycje przedmiaru były ściśle ujęte w ramach kosztorysu ofertowego.

Błędem jest zatem niezrozumienie, czemu tak naprawdę ma służyć w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego przedmiar. Postanowienia generalne i podstawowe SIWZ, w których powinny znaleźć się regulacje dotyczące przedmiaru robót, winny być co do zasady określone w dziale SIWZ, dotyczącym opisu przedmiotu zamówienia (art. 36 ust. 1 pkt 3 Pzp).

O tym często się zapomina i zdarza się, że zamawiający w postanowieniach SIWZ dotyczących dokumentów, jakie wykonawcy winni przedłożyć w postępowaniu, przy okazji wprowadza żądanie przedłożenia kosztorysu ofertowego, sporządzonego zgodnie z przedmiarami robót. Zasadą natomiast powinno być określenie w rozdziale SIWZ dotyczącym opisu przedmiotu zamówienia, że zamawiający wskazuje zakres i sposób wykonania wymaganej do realizacji roboty budowlanej na podstawie całości dokumentacji projektowej.

■          Bardzo często w przedmiarach robót przekazywanych wraz z dokumentacją przez zamawiającego podane są w kolejnych pozycjach tablice i kolumny odpowiednich katalogów (np. KNR lub KNNR), a w punkcie 12 SIWZ „Opis sposobu obliczenia ceny” zapisane jest z kolei, iż kosztorys ofertowy należy sporządzić metodą szczegółową na podstawie nakładów rzeczowych (robocizny, materiałów i sprzętu) podanych w tych katalogach.

Takie ustalenia zamawiającego w dokumentach przetargowych (tym razem w SIWZ) są praktyką niedopuszczalną, gdyż zgodnie z ustawą Pzp zamawiający jest zobowiązany do opisu przedmiotu zamówienia, jakim w efekcie końcowym jest obiekt budowlany lub jego fragment. Opis ten powinien dotyczyć zakresu zamówienia (ilości), standardu i jakości wykonania, jego parametrów technicznych, ale nie powinien narzucać wykonawcy technologii wykonania (np. rodzaju sprzętu, kolejności procesów roboczych itp.), która bardzo często wynika z tablicy katalogu KNR lub KNNR wskazanej obligatoryjnie przez zamawiającego!

Bylejakość przedmiarów oraz kosztorysów mających zasadniczy wpływ na skalę wydatków ponoszonych przez budżet państwa i budżety samorządowe jest w znacznej mierze spowodowana wszechwładnie panującym w naszym kraju kryterium najniższej ceny, także w sferze usług wykonania dokumentacji projektowej, przedmiarów, specyfikacji technicznych oraz kosztorysów.

■          W przedmiarach robót będących częścią składową dokumentacji projektowej (§ 4 rozporządzenia z 2 września 2004 r.) nie podaje się prawidłowo ilości robót i ich jednostek – błąd ten jest przyczyną bardzo istotnych różnic w późniejszej wycenie robót w kosztorysie ofertowym:

a)         brak obliczenia liczby jednostek miary roboty w danej pozycji przedmiarowej (podana tylko ilość końcowa robót),

b)         jednostki miary roboty (np. sztuki stolarki okiennej zamiast m², kg zbrojenia zamiast ton, metry bieżące długości rurociągów zamiast m² powierzchni izolowanych rurociągów itp.).

■          Brak podziału przedmiaru na działy odpowiadające grupom robót według Wspólnego Słownika Zamówień (§ 8 ust. 1). Dla budowy (w rozumieniu ustawy Prawo budowlane) całego obiektu podział przedmiaru na działy według grup robót Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) powinien być następujący:

            DZIAŁ 1 (kod CPV 45100000-8)
– Roboty budowlane w zakresie przygotowania terenu pod budowę,

            DZIAŁ 2 (kod CPV 45200000-9)
– Roboty budowlane w zakresie wznoszenia konstrukcji obiektów lub ich części,

            DZIAŁ 3 (kod CPV 45300000-0)
– Roboty w zakresie instalacji budowlanych,

            DZIAŁ 4 (kod CPV 45400000-1)
– Roboty wykończeniowe w zakresie obiektów budowlanych.

■          Podawanie dla każdej pozycji przedmiaru (a w następstwie tego także dla każdej pozycji kosztorysu) kodu Wspólnego Słownika Zamówień jest zbędne i powoduje błędne przypisanie pozycji do danego działu lub rozdziału. Zawartość informacji dla każdej pozycji przedmiaru podano w § 10 rozporządzenia z 2 września 2004 r.

■          Podawanie robót tymczasowych (m.in. montaż i praca rusztowań, deskowania-szalunki elementów z betonu monolitycznego, umocnienie ścian wykopów, odwodnienie wykopów itp.) i robót towarzyszących w oddzielnych pozycjach przedmiaru bez uzasadnienia jest niewłaściwe.

Roboty te i prace towarzyszące niezbędne do wykonania robót podstawowych powinny być ujęte w kosztach robót podstawowych (§ 9 ust. 1 i 2 oraz § 14 ust. 2). Wyjaśnienia takie powinny się znaleźć w pkt 1 i 9 specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiORB).

■          Pomijanie w tabelach przedmiaru numeru specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót przypisanego dla każdej pozycji!

W specyfikacjach technicznych podane są przecież m.in. zasady przedmiarowania i obmiarowania robót, warunki i wymagania techniczne wykonania oraz odbioru robót, które mogą wpłynąć na cenę jednostkową robót (np. ujęcie w cenie jednostkowej tynkowania elewacji, kosztów montażu, demontażu oraz pracy sprzętu).

Błędy wynikające z niewłaściwej interpretacji zasad przedmiarowania

■          Objętości robót ziemnych przyjmuje się wg wymiarów po jego spulchnieniu zamiast wg wymiarów w stanie rodzimym (współczynniki spulchnienia gruntu są błędnie wykorzystywane).

■          Odległość odwozu gruntu poza teren budowy lub gruzu na wysypisko jest liczona jako suma odległości odwozu i powrotu na budowę.

■          Przy obliczaniu powierzchni dna wykopu ze skarpami jego wymiary powiększa się dodatkowo na potrzeby robotnika (kopacza), choć katalogi wyraźnie wskazują na to, iż krawędzie fundamentu są zarazem krawędzią wykopu (powierzchnia dna/powierzchnia skarpy wykopu).

■          W robotach remontowych są podawane pozycje obejmujące wynoszenie gruzu z obiektu, uzyskanego w wyniku np. wyburzenia ścianek działowych czy odkucia tynku (pozycje te mogą wystąpić tylko wówczas, gdy w obiekcie zalegał gruz jeszcze przed rozpoczęciem robót remontowych lub gdy nakłady rzeczowe na roboty remontowe zostały określone na podstawie analizy własnej, a nie na podstawie bazy KNR czy też KNNR).

■          Niezasadne jest stosowanie różnego rodzaju współczynników podanych w jednym katalogu do wyceny robót na podstawie normatywów z innego katalogu (np. błędem jest stosowanie współczynników z rozdziału 11 KNR 4-04 „Roboty rozbiórkowe i wyburzeniowe budynków i budowli” pkt 3.3 do obliczenia objętości gruzu w sytuacji, gdy wywiezienie gruzu będzie wyceniane na podstawie KNR 4-01, tablica 0108, kol. 13-20).

Błędy wynikające z niejednoznacznych ustaleń w założeniach lub danych wyjściowych do kosztorysowania bądź ich braku

Niestety w praktyce przedmiarowania i wyceny robót budowlanych bardzo często spotykamy się z poważnymi uchybieniami wynikającymi z braku jakichkolwiek ustaleń lub często niejednoznacznych wytycznych w takich dokumentach, jak „Założenia wyjściowe do kosztorysowania” lub „Dane wyjściowe do kosztorysowania”.

Mogą to być następujące błędy lub uchybienia:

1)         brak ustaleń, kto ponosi opłaty środowiskowe za wycinkę drzew i krzewów oraz opłaty za składowanie odpadów (np. gruzu z rozbiórki) na wysypisku i w jakiej pozycji kosztów (składniku ceny za roboty) należy je ująć. Podobny problem dotyczy kosztów utylizacji odpadów;

2)         bardzo często zamawiający narzuca w SIWZ, by cena ofertowa została ustalona w kosztorysie ofertowym metodą szczegółową na podstawie nakładów rzeczowych z katalogów KNR lub KNNR, które zostały określone dla przeciętnych warunków budowy. Brak jednak ustaleń w SIWZ czy w założeniach wyjściowych, w jaki sposób należy uwzględnić nakłady, gdy roboty są wykonywane w warunkach szczególnych, jak np.:

■          w użytkowanych w czasie remontu budynkach,

■          w czynnym zakładzie produkcyjnym,

■          w warunkach niebezpiecznych (np. nad wodą, na dużej wysokości itp.),

■          w warunkach szkodliwych (np. roboty antykorozyjne lub malarskie wewnątrz zbiorników, w których wcześniej były magazynowane szkodliwe środki chemiczne),

■          prace w godzinach nocnych lub na wydłużoną zmianę.

3)         brak wytycznych lub wskazań zamawiającego (w SIWZ lub w założeniach wyjściowych), jak podzielić przedmiary robót (podział na grupy robót wg CPV wynika z przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2 września 2004 r., ale brak ustaleń co do dalszego podziału – np. na rozdziały, podrozdziały czy inne elementy). Podobnie bywa z brakiem ustaleń co do poziomu agregacji robót w pozycjach przedmiarowych. Powyższe ustalenia znacznie ułatwiają weryfikację i porównywanie ofert, a w trakcie realizacji inwestycji – jej bieżące rozliczanie.

Błędy w obliczaniu ilości robót w pozycjach przedmiarowych

Błędy w obliczeniach ilości robót w sposób bezpośredni wpływają na błędne obliczenie wartości zamówienia (w kosztorysie inwestorskim) lub ceny ofertowej (w kosztorysie ofertowym). Są one wynikiem:

a)         błędów rachunkowych w obliczaniu powierzchni, objętości, liczby sztuk (przyczyną jest brak umiejętności obliczania powierzchni figur i objętości brył geometrycznych, a także umiejętności czytania rysunków dokumentacji projektowej),

b)         braku systematyczności i uporządkowanego czytania rysunków (powinno się czytać rysunki zgodnie z ruchem wskazówek zegara, poczynając od prawego górnego rogu danego rysunku dokumentacji). Powoduje to często powtarzanie ilości robót już wcześniej ujętych lub ich pominięcie,

c)         powtarzania niektórych pozycji przedmiarowych,

d)         nieuwzględniania wielokrotności jednostek miary roboty w niektórych tablicach katalogu (np. 100 m³ wykopu czy 10 m² powierzchni połaci dachu),

e)         niepodawaniem w obliczeniach ilości robót wymiarów zapisanych w dokumentacji (na rysunkach), lecz sum cząstkowych obliczonych przez autora przedmiaru. Liczby, które są sumą kilku wymiarów (np. zamiast 3,60 m + 4,20 m podaje się w obliczeniach wymiar 7,80 m, którego nie ma na rysunku, lub zamiast 7×6,0 m podaje się 42,0 m), a nie są podane na rysunku znacznie utrudniają i zwiększają pracochłonność weryfikacji. Jeżeli do tego dołoży się brak numeru rysunku, na podstawie którego obliczono ilość roboty, można śmiało stwierdzić: pracochłonność sporządzenia przedmiaru równa się pracochłonności jego weryfikacji!

Roli przedmiarów oraz różnego rodzaju kosztorysów w prawidłowym przebiegu procesów inwestycyjno-budowlanym nie można przecenić, dlatego do ich wykonania należy zatrudniać osoby o najwyższych kwalifikacjach. Skutki błędnie sporządzonych przedmiarów oraz kosztorysów są znacznie gorsze od kosztów szkolenia kadry kosztorysantów!

Najczęstsze błędy przy kosztorysowaniu

Błędy formalne w kosztorysach inwestorskich

W kosztorysach inwestorskich, których celem jest oszacowanie wartości zamówienia (WZ) na roboty budowlane, najczęściej popełniane błędy to:

■          nieaktualność kosztorysu (od daty opracowania kosztorysu do dnia rozpoczęcia procedury przetargowej minęło ponad 6 miesięcy),

■          brak daty opracowania kosztorysu lub innych urzędowo określonych elementów strony tytułowej,

■          brak założeń wyjściowych do kosztorysowania bądź ich niekompletność lub nieprecyzyjność,

■          niekompletność załączników, w tym brak kalkulacji szczegółowych cen jednostkowych robót w dołączonym do kosztorysu inwestorskiego zestawie załączników (wszystkie kalkulacje szczegółowe przeprowadzone w kosztorysie inwestorskim powinny być załącznikami do kosztorysu!),

■          przyjęta szczegółowa metoda opracowania kosztorysu lub tylko wydruk kosztorysu sporządzony w formie uproszczonej, a wszystkie ceny jednostkowe robót skalkulowane szczegółowo, pomimo dostępności cen rynkowych dla tych robót,

■          nieustalenie w założeniach wyjściowych do kosztorysowania podstaw (źródeł) określenia rynkowych cen jednostkowych robót oraz zakresu terytorialnego lub poziomu tych cen (ceny w układzie regionalnym bądź minimalne, maksymalne czy średnie krajowe),

■          nieustalenie w założeniach wyjściowych do kosztorysowania podstaw określenia nakładów rzeczowych i cen czynników produkcji w kalkulacji szczegółowej cen jednostkowych,

■          stosowanie w kalkulacji szczegółowej cen jednostkowych robót cen materiałów (bez kosztów zakupu), a nie cen nabycia,

■          przyjęcie w kalkulacji szczegółowej cen jednostkowych robót cen najmu sprzętu (bez kosztów jednorazowych przeliczonych na 1 m-g), a nie
cen pracy sprzętu,

■          nieujęcie w kosztorysie inwestorskim kosztów wyposażenia obiektu w maszyny i urządzenia.

Błędy formalne w kosztorysowaniu ofertowym

W kosztorysach ofertowych sporządzanych przez wykonawców robót, które są podstawą ustalenia wynagrodzenia w umowie o roboty budowlane, najczęściej są popełniane następujące błędy formalne:

a)         zmiana metody sporządzenia kosztorysu ofertowego w stosunku do wymagań zamawiającego określonych w SIWZ,

b)         brak w kosztorysie ofertowym pozycji kosztorysowych zawartych w przedmiarze robót dostarczonym przez zamawiającego, których ujęcia zamawiający bezwzględnie żądał,

c)         zmiana jednostek miary robót i/lub ilości robót w stosunku do przedmiaru robót dostarczonego przez zamawiającego, przy braku dyspozycji zamawiającego zezwalającej na takie zmiany,

d)         zmiana przez wykonawcę w kosztorysie ofertowym sporządzonym metodą szczegółową podstaw ustalenia nakładów rzeczowych określonych w przedmiarze robót, których bezwzględnego stosowania zamawiający żądał w opisie sposobu obliczenia ceny (w SIWZ),

e)         dopisywanie przez wykonawcę bez zgody zamawiającego nowych pozycji (np. kosztów pracy rusztowań lub deskowań, kosztów tymczasowej organizacji ruchu, kosztów utylizacji odpadów, kosztów badań geodezyjnych lub inwentaryzacji powykonawczej itp.) nieujętych w przedmiarze robót dostarczonym przez zamawiającego,

f)          nieprzestrzeganie wymagań zamawiającego określonych w opisie sposobu obliczenia ceny (pkt 12 SIWZ),

g)         wycena materiałów, sprzętu, zakresu czynności w robotach, przyjęcie zasad przedmiarowania, warunków szczególnych oraz wymagań jakościowych wykonania robót niezgodnych z wymaganiami określonymi w dokumentacji projektowej, a także STWiORB,

h)         bezkrytyczne wykorzystywanie w kalkulacjach ofertowych nakładów rzeczowych z bazy normatywnej (nieodzwierciedlających rozwiązań projektowych i wymagań podanych w STWiORB), pomimo braku w SIWZ dyspozycji zamawiającego nakazującej przestrzeganie podstaw ustalenia nakładów rzeczowych określonych w przedmiarze robót,

i)          sposób kalkulacji kosztów robót tymczasowych i towarzyszących niezgodny z zasadami podanymi w STWiORB.

Błędy formalne w kosztorysach powykonawczych:

1)         brak pisemnej umowy stron zawierającej uzgodnione podstawy ustalenia cen, w tym: podstawy techniczne, cenowe i nakładcze,

2)         brak spisanego i uzgodnionego pomiędzy stronami protokołu danych wyjściowych do kosztorysowania,

3)         nieuzgodnienie w umowie i/lub protokole danych wyjściowych do kosztorysowania metody oraz formuły kalkulacyjnej sporządzenia kosztorysu powykonawczego,

4)         pominięcie w umowie i/lub protokole danych wyjściowych do kosztorysowania źródeł pozyskania cen czynników produkcji i nakładów rzeczowych bądź cen jednostkowych robót,

5)         niekompletność ustaleń umowy i/lub protokołu danych wyjściowych do kosztorysowania w zakresie zasad rozliczania w kosztorysie powykonawczym: szczególnych warunków wykonania robót, materiałów powierzonych przez zamawiającego, robót tymczasowych i towarzyszących, kosztów transportu zewnętrznego materiałów i kosztów jednorazowych sprzętu, kosztów zagospodarowania placu budowy, kosztów rozliczenia materiałów wielokrotnego użycia itp.,

6)         nieprzestrzeganie w kosztorysie powykonawczym zasad, metod i podstaw sporządzenia tego kosztorysu, uzgodnionych w umowie i/lub protokole danych wyjściowych do kosztorysowania,

7)         brak dokumentów (faktur) potwierdzających prawidłowość przyjętych w kosztorysie powykonawczym cen czynników produkcji (np. materiałów i sprzętu), których konieczność załączenia wynika z umowy i/lub protokołu danych wyjściowych do kosztorysowania,

8)         nieuwzględnianie zasad obmiarowania i zasad kalkulacji podanych w założeniach ogólnych i szczegółowych do uzgodnionych pomiędzy stronami katalogów, stanowiących podstawy ustalenia nakładów rzeczowych.

Błędy formalne w kosztorysach zamiennych:

■          brak w umowie i/lub w SIWZ bądź protokole danych wyjściowych do kosztorysowania zasad, metod i podstaw sporządzenia kosztorysu zamiennego,

■          nieprzestrzeganie zasad obmiarowania podanych w STWiORB,

■          zmiana zasad, metody lub podstaw sporządzenia kosztorysu zamiennego w stosunku do uzgodnionych w umowie i/lub w SIWZ bądź protokole danych wyjściowych do kosztorysowania.

Błędy obliczeniowe w wycenie robót

Oprócz błędów formalnych, o których mowa wyżej, autorzy kosztorysów popełniają także błędy obliczeniowe wynikające m.in. z nieznajomości zasad wyceny określonych w katalogach lub zapisanych przez zamawiającego w „Opisie sposobu obliczania ceny”
będącym częścią SIWZ (pkt 12 wg Pzp), a także z braku wiedzy dot. pojęć i definicji stosowanych w kosztorysowaniu. Są to m.in. następujące błędy:

1)         od kilkudziesięciu lat w kosztorysowaniu robót budowlanych stosuje się metodę uproszczoną lub metodę kalkulacji szczegółowej. Mimo tak długiego okresu, wciąż zdarza się, iż wykonawcy, sporządzając kosztorys ofertowy, nie dostosowują metody jego sporządzenia do wymagań zamawiającego zapisanych w SWIZ. Takie postępowanie rodzi wnioski o odrzucenie oferty, a następnie odwołania do KIO. Osobiście wręcz z zażenowaniem pisałem opinię, w której na wniosek jednej ze stron sporu definiowałem obydwie metody i wskazywałem, jakie elementy je różnią. Opinia ta była pisana, gdy spór w tej materii już trwał przed KIO (czyżby Krajowa Izba Odwoławcza nie mogła sobie z tym podstawowym problemem poradzić!?), a stronami sporu były dwie duże i znane firmy wykonawcze!

2)         w robotach, w których występują materiały wielokrotnego użycia (norma w liczniku i mianowniku), do kosztorysu należy przyjmować normę zużycia materiałów z licznika (mniejszą). W przypadkach wyjątkowych, gdy wskazuje to dokumentacja projektowa, do kosztorysu należy przyjmować normę z mianownika;

3)         katalogi na roboty remontowe, tzn. KNR-y nr 4-01, 4-02, 4-03, a także KNNR-y nr 3, 8 oraz 9, stosuje się do wyceny robót w obiektach remontowanych pod warunkiem, że są to roboty polegające na:

■          uzupełnieniu,

■          wymianie,

■          naprawie,

■          lub demontażu elementu.

W przypadku wykonywania nowego elementu w ramach remontu obiektu należy te roboty wyceniać na podstawie katalogów stosowanych do kosztorysowania obiektów nowo wznoszonych (np. KNR 2-02, 2-15 czy KNNR nr 2, 4 lub 5).

4)         przy wykonywaniu robót na wysokości powyżej:

a)         3,5 m – np. roboty szklarskie w budynkach nowych (KNR 2-02),

b)         4,0 m – np. tynki zewnętrzne, izolacje termiczne rurociągów, roboty szklarskie w budynkach remontowanych,

c)         4,5 m – np. roboty murowe, roboty kamieniarskie,

d)         5,0 m – np. roboty malarskie, należy dodatkowo wycenić nakłady na montaż i demontaż rusztowań, a także koszty pracy rusztowań. W tych przypadkach strony umowy powinny ustalić w założeniach lub danych wyjściowych do kosztorysowania wielkość działki roboczej rusztowania (komplet) oraz liczbę osób w brygadzie wykonującej roboty z tych rusztowań;

5)         przy wycenie kosztów zatrudnienia rusztowań metalowych bardzo często w kosztorysach ujmowanie są tylko koszty montażu i demontażu rusztowań, dla których nakłady rzeczowe są podane w tablicach KNR 2-02 (rozdział 16) lub w katalogu KNNR nr 2 (rozdział 15). Pomijane są koszty pracy rusztowań za okres pobytu rusztowań (sprzętu) na budowie w czasie wykonywania z nich robót (np. wykonywanie tynków zewnętrznych lub malowanie elewacji). Nieuwzględnianie tych kosztów jest spowodowane brakiem umiejętności ich wyliczania lub jest wymuszane przez zamawiających, którzy twierdzą, że w kosztorysie mogą wystąpić tylko pozycje, dla których nakłady rzeczowe są podane w tablicach katalogów(!?);

6)         nakłady rzeczowe podane w KNR czy KNNR zostały ustalone dla robót wykonywanych z materiałów nowych, dlatego tak ustalone nakłady nie mają zastosowania do wyceny robót wykonywanych z materiałów pochodzących z rozbiórki. W przypadku, gdy w dokumentacji projektowej i/lub STWiORB przewidziano przy wykonywaniu robót stosowanie materiałów pochodzących z rozbiórki, to wycena takich robót na podstawie nieskorygowanych nakładów z katalogów jest błędem. W takiej sytuacji nakłady rzeczowe należy kalkulować indywidualnie bądź korygować odpowiednimi współczynnikami, o ile w założeniach ogólnych do katalogu lub założeniach szczegółowych do danego rozdziału KNR czy KNNR przewidziano odpowiedni współczynnik korygujący z tego tytułu, np. współczynnik 1,10 do nakładów robocizny w robotach murowych remontowych (określony w założeniach szczegółowych do rozdziału 03 KNR 4-01) bądź współczynnik 1,20 w robotach ciesielskich remontowych (podany w założeniach szczegółowych do rozdziału 04 KNR 4-01);

7)         wyceniając montaż maszyn i urządzeń na podstawie katalogów nakładów rzeczowych z grupy 7 (7-01 do 7-33), do nakładów materiałowych podanych w tych katalogach należy dodać nieujęte w nich nakłady dla odpowiednich montowanych urządzeń. Urządzenia te zostały pominięte w nakładach materiałowych, ponieważ w okresie tworzenia katalogów (KNR) nie były one zaliczane do wartości kosztorysowej robót; pominięcie wartości omawianych urządzeń w kosztorysach, o ile nie wynika to z umowy stron, SIWZ lub protokołu danych wyjściowych do kosztorysowania, jest błędem.

8)         przy wycenie materiałów, niezależnie od źródła ich pochodzenia (materiały zakupione przez wykonawcę bądź materiały powierzone do wbudowania przez zamawiającego), należy zawsze kalkulować wartość materiałów pomocniczych (materiałów innych).

            Kalkulację wartości materiałów pomocniczych (materiałów innych) należy przeprowadzać zgodnie z zasadami podanymi w założeniach ogólnych lub założeniach szczegółowych do katalogów stanowiących podstawę ustalenia nakładów rzeczowych. Najczęściej wartość tę ustala się wskaźnikowo, przez zastosowanie stawki o wysokości określonej w założeniach, liczonej od sumy kosztów materiałów ujętych (wyspecyfikowanych) w poszczególnych kolumnach katalogu, bez materiałów wyłączonych z podstawy obliczania wskaźnika, np. nie nalicza się wartości materiałów pomocniczych od kosztów prefabrykatów wielko- i średniowymiarowych, stolarki oraz elementów kamiennych przy kosztorysowaniu robót budowlanych na podstawie KNR 2-02.

            W katalogu KNR 4-02 przyjęta jest z kolei zasada wskaźnikowego obliczania wartości materiałów pomocniczych od wartości materiałów wymienionych w tablicach, a w razie ich braku – od robocizny. Pomijanie w kosztorysie wartości materiałów pomocniczych lub obliczanie jej niezgodnie z zasadami określonymi w założeniach ogólnych lub założeniach szczegółowych do katalogów stanowiących podstawę ustalenia nakładów rzeczowych jest błędem.

Autor jest redaktorem naczelnym wydawnictw systemu SEKOCENBUD, rzeczoznawcą majątkowym, wieloletnim nauczycielem akademickim Politechniki Wrocławskiej oraz Wyższej Szkoły Działalności Gospodarczej w Warszawie.