Na jednym z kontraktów budowlanych realizowanych przez naszą firmę przyjęta jest waloryzacja opierająca się o dane z biuletynu SEKOCENBUD Informacje kwartalne RMS (IMB, IMI, IME, IRS), który jest wydawany w formie elektronicznej na CD. Dla grodzic stalowych inwestor wskazał następujące dane bazowe:

Powyższe dane rodzą następujące problemy i pytania:

1. Otwierając Państwa cenniki nie można odszukać ww. indeksu, natomiast po zaciągnięciu tych cenników do programu Norma Pro i wyszukiwaniu udaje się odnaleźć pozycję o nazwie „Kształtowniki walcowane - grodzice St3S-G 62”.
   Na zaprezentowanym poniżej zrzucie ekranu (z programu Norma Pro) widać też, że indeksy 1100516-033 oraz 1108004-033 odnoszą się do tego samego materiału. Jaka jest między nimi różnica? Dlaczego ten sam materiał nadane ma różne symbole klasyfikacyjne – co to w praktyce oznacza? Czy można prosić o wyjaśnienie takiego stanu rzeczy?
   
   
   
   
2. Dodatkowo w programie Norma Expert już tego indeksu nie można odnaleźć. Mając na względzie, że w Norma Expert indeks 1108004-033 już nie występuje, czy indeks 1100516-033 zastąpił 1108004-033?
3. Cena materiału dla indeksu 1108003-033 nie zgadza się z ceną bazową podaną przez inwestora, ale za to opis i cena odpowiadają indeksowi 112140604-033 (co też widać na zrzucie powyżej, przy czym ceny w I kw. 2021 oraz I kw. 2020 są takie same). Z tego powodu powstaje pytanie, co jest nadrzędne w cennikach materiałów: numer indeksu czy nazwa?
   
   

Odpowiedź:

W mailu poruszył Pan wiele zagadnień związanych z kosztorysowaniem tzw. metodą szczegółową, w której ceny poszczególnych robót kalkulowane są szczegółowo na podstawie norm zużycia czynników produkcji (R - robocizna, M - materiały, S - sprzęt) i ustalonych dla nich cen (stawek) oraz doliczanych w określony sposób tzw. narzutów (najczęściej Kp – kosztów pośrednich, Z- zysku kalkulacyjnego).
Normy zużycia poszczególnych czynników produkcji są ustalane najczęściej w oparciu o katalogi nakładów rzeczowych (KNR, KNNR), które obecnie są wydawane przez wiele firm komercyjnych. Wszystkie katalogi funkcjonujące na rynku mają ten sam status (w kontekście wykorzystywania ich do tworzenia kalkulacji cen jednostkowych robót dla potrzeb kosztorysów inwestorskich w zamówieniach publicznych).
Dla potrzeb sprawniejszego identyfikowania nakładów w katalogach normatywnych i cennikach stosowane są klasyfikacje, które w hierarchiczny sposób porządkują poszczególne rodzaje nakładów przypisując je do: rodzajów, grup, podgrup. Aby to porządkowanie było bardziej efektywne na każdym poziomie hierarchii stosowane są kody (symbole) klasyfikacyjne, cyfrowe lub literowo-cyfrowe.
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, kiedy powstało większość tzw. KNR-ów, stosowana była klasyfikacja przyjęta na podstawie cenników materiałów (CMB, CME, CMI) publikowanych przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Jest ona dziś najczęściej w skrócie nazywana klasyfikacją ETO. Ta źródłowa klasyfikacja jest podstawą klasyfikacji stosowanej dla potrzeb identyfikacji nakładów rzeczowych R, M, S w wydawnictwach systemu SEKOCENBUD. Klasyfikacja ETO jest stale rozbudowywana i pomimo jej ograniczeń jest nadal wykorzystywana zarówno przy tworzeniu nowych katalogów normatywnych jak również cenników.
W obszarze kosztorysowania w Polsce wykorzystywana jest również druga klasyfikacja materiałowa, nazywana w skrócie KMB (KME, KMI) (od nazwy wydawnictwa Katalog materiałów dla budownictwa). Powstała ona w połowie lat 90-tych na potrzeby tworzonych wówczas Katalogów Scalonych Nakładów Rzeczowych (KSNR), a następnie Katalogów Norm Nakładów Rzeczowych (KNNR). Punktem wyjścia również była „stara” klasyfikacja ETO. Obecnie według tej klasyfikacji są tworzone cenniki materiałów opracowywane i wydawane przez firmę ORGBUD SERWIS z Poznania. Ponadto materiały kodowane wg tej klasyfikacji są w nowych katalogach nakładów rzeczowych opracowywanych przez ORGBUD SERWIS oraz niektóre inne firmy.

Funkcjonowanie dwóch klasyfikacji materiałowych w obszarze kosztorysowania stwarza czasem kłopoty, zwłaszcza przy automatycznej wycenie kosztorysów w programach komputerowych, gdy program do kosztorysowania nie ma wbudowanego słownika powiązań pomiędzy klasyfikacją ETO i KMB. Na szczęście wiele programów do kosztorysowania zawiera słowniki powiązań, co pozwala poprawnie wybrać cenę w procesie automatycznej wyceny (odnajdywanie właściwych materiałów w cenniku odbywa się najczęściej na podstawie kodu).
Na rys. 1 pokazane zostało okno Kartoteki RMS w programie SEKOPRIX zawierające powiązania kodów klasyfikacji ETO i KMB.
W niektórych programach do kosztorysowania „powiązanie” jest widoczne przy przeglądaniu cenników.

Rys. 1 Okno Kartoteki RMS w programach SEKOPRIX (SEKOCENBUD)

Po tym ogólnym wprowadzeniu ustosunkuję się do pytań i uwag zawartych w mailu.

Problemy poruszone w mailu dotyczą waloryzacji kontraktu, opartej miedzy innymi o zmiany cen głównych pozycji materiałowych występujących w kosztorysie.

Napisał Pan:
Na kontrakcie przyjęta została waloryzacja opierająca się o dane z biuletynu w zakresie wskazanych pozycji. Dla grodzic stalowych inwestor wskazał następujące dane bazowe:

Jak te wskazania mają się do zawartości bazy danych SEKOCENBUD z I kwartału 2020 r.?

Rys. 2 Widok fragmentu bazy cenowej SEKOCENBUD z 1 kwartału 2020 r. z materiałami zawierającymi w nazwie frazę „grodzice”

Po przeanalizowaniu przedstawionej na rys. 2 „odfiltrowanej” bazy cenowej SEKOCENBUD z 1 kwartału 2020 r. można stwierdzić, że materiał o nazwie i kodzie w postaci wskazanej przez Inwestora w niej nie istnieje. Gdybyśmy za główny parametr przyjęli kod „1108004” (pomijam fragment 033, gdyż jest to oznaczenie kodowe jednostki miary „kg”, które w obu przypadkach jest takie same), to jak widać materiał o takim kodzie w bazie SEKOCENBUD nie występuje, gdyż jest to kod „KMB”, a jak napisałem wcześniej w cennikach SEKOCENBUD do identyfikacji materiałów używana jest klasyfikacja „ETO”. Według słownika powiązań (rys. 1) odpowiednikiem kodu KMB 1108004 jest kod ETO 1100516, któremu odpowiada nazwa „Grodzice St3S – G2”. W cenniku SEKOCENBUD ta „stara” nazwa przyjęta z katalogów normatywnych została lekko zmodyfikowana do postaci „Kształtowniki walcowane – grodzice St3S – G62”. Nazwa ta obejmuje całą grupę grodzic o kształcie litery „U”. „Stara nazwa” w cenniku została zachowana ze względu na powszechność jej stosowania i łatwość jej identyfikacji przez kosztorysantów.

Ceny dla grodzic ujętych w grupie opisanej kodem 1100516 zbierane są w hurtowniach na terenie całego kraju, dzięki czemu możliwe jest publikowanie cen w postaci: cena minimalna, cena maksymalna, cena średnia oraz cena średnia z kosztami zakupu.

Rys. 3 Ceny grodzic o kodzie ETO – 1100516 – SEKOCENBUD 1 kwartał 2020 r.

W grupie tej zawierają się również Grodzice GU 600, które oprócz tego ujęte są w cenniku SEKOCENBUD w postaci bardziej uszczegółowionej.
Nazwy i ceny grodzic GU400 i GU600 widoczne w cenniku pod kodami od 11214ARC0401 do 11214ARC0606 pochodzą z informacji udzielonych bezpośrednio przez ich producenta firmę ArcelorMittal Commercial Long Polska sp. z o.o.

Z Pana maila wynika, że jako podstawę do waloryzacji przyjęliście Państwo właśnie grodzice, dla których cena jest przyjmowana bezpośrednio z informacji uzyskanych od producenta.

Rys. 4 Widok materiału z bazy danych SEKOCENBUD, który został przyjęty do waloryzacji

Świadczyć o tym może zgodność nazwy i ceny. Różnica w kodzie wynika przede wszystkim z tego, że w cenniku posługujemy się kodem ETO z uwzględnieniem kodu Dostawcy (litery ARC), który nie ma odpowiednika w klasyfikacji KMB, ale uwzględniając wcześniejsze wyjaśnienia można przyjąć, że wskazany materiał zawiera się w grupie grodzic opisanych kodem ETO 1100516, któremu odpowiada kod KMB 1108004.

Odrębną kwestią jest pytanie dotyczące zasad doboru materiałów z cennika SEKOCENBUD dla potrzeb waloryzacji.
Naszym zdaniem lepszym rozwiązaniem do tego celu jest przyjmowanie materiałów, których cena średnia jest wyliczana na podstawie notowań pochodzących z terenu całego kraju, gdyż lepiej odzwierciedlają rzeczywiste zmiany cen w poszczególnych okresach, niż materiałów dla których ceny są podawane bezpośrednio przez producentów lub dostawców na podstawie katalogów, które są aktualizowane nierzadko raz w roku lub nawet rzadziej i bardzo często zawierają ceny wyjściowe „do negocjacji”.

I jeszcze wyjaśnienia co do sposobu wyświetlania kodów (indeksów) materiałów w programach do kosztorysowania firmy ATHENASOFT oraz innych firm – nie mamy na to żadnego wpływu. Możemy jedynie wskazać naszą źródłową bazę cenową jako punkt odniesienia.

Jeśli dokładnie Pan przeanalizuje zawartość widoczną na przesłanym nam ekranie z programu Norma Pro, to widać, że w tabeli widoczna jest kolumna Klasyf. (Klasyfikacje) zawierająca wartości 1 lub 2 lub 3. Wartościom tym odpowiadają wskazane powyżej w tym samym oknie typy klasyfikacji.

Rys. 5 Fragment okna cennika z programu Norma Pro

To tłumaczy „podwójne„ występowanie tych samych materiałów w cenniku – po prostu w programie Norma Pro baza cenowa SEKOCENBUD po zaimportowaniu jest przekształcana z oryginalnego kształtu do formatu cennika zaprojektowanego przez autorów programu. W przypadku materiałów, których ceny przyjmowane są bezpośrednio z katalogów czy cenników konkretnych producentów lub dostawców, z oryginalnego kodu przyjętego w systemie SEKOCENBUD zawierającego cyfry i litery usuwana jest część środkowa (3 litery) a części zawierające cyfry są scalane w jeden ciąg. W tym przypadku w kolumnie Klasyfikacje pojawia się cyfra 3 odpowiadająca klasyfikacji „własnej”.

Jeszcze inaczej jest w programie NORMA EKSPERT. W przypadku materiałów, których ceny pochodzą z notowań na terenie całego kraju w głównej tabeli pokazywana jest informacja o oryginalnej klasyfikacji, a w okienku po prawej stronie widoczne jest „powiązanie” pomiędzy klasyfikacjami ETO i KMB (Rys. 6).

Rys. 6 Fragment okna cennika z programu Norma Ekspert – podświetlony jest materiał z „notowań”

W przypadku materiałów, których ceny pochodzą z katalogu producenta w głównej tabeli pokazywany jest kod (Indeks) przekształcony tak jak w programie Norma Pro (usunięte z oryginalnego kodu zostały 3 litery oznaczające producenta), a w dolnej części panelu widocznego po prawej stronie prezentowany jest oryginalny kod z wydawnictwa SEKOCENBUD (Rys. 7).

Rys. 7 Fragment okna cennika z programu Norma Ekspert – podświetlony jest materiał z ceną uzyskaną
bezpośrednio od producenta

Reasumując

1. Podczas wyceny kosztorysu tworzonego metodą szczegółową materiały anonimowe (również sprzęt) zawarte w katalogach normatywnych powinny zostać „uszczegółowione” – zastąpione konkretnymi co do nazwy, parametrów technicznych, gatunku.
2. W przypadku dokonywania wyceny w oparciu o cenniki SEKOCENBUD (lub innego dostawcy cen) wskazane jest zastępowanie kodu i nazwy z katalogu normatywnego kodem i nazwą z cennika dostawcy cen – pozwala to na precyzyjne określenie źródła pochodzenia ceny w przypadku potrzeby weryfikacji.
3. Zdaniem ekspertów SEKOCENBUD dla potrzeb waloryzacji kosztorysów (wartości robót) na poziomie cen czynników produkcji lepszym rozwiązaniem jest przyjmowanie materiałów (jednostek sprzętowych) bazowych, których cena średnia jest wyliczana na podstawie notowań pochodzących z terenu całego kraju, niż materiałów dla których ceny są podawane bezpośrednio przez producentów lub dostawców na podstawie katalogów, które są aktualizowane nierzadko raz w roku lub nawet rzadziej i bardzo często zawierają ceny wyjściowe „do negocjacji”