Nasze UWAGI przedstawiamy w podziale na propozycje zawarte w Informacji o koncepcji wdrożenia przepisów dyrektyw w zakresie zamówień publicznych, które oceniamy jako szczególnie korzystne w aspekcie funkcjonowania zamówień publicznych na usługi i roboty budowlane. Przedstawiamy również dodatkowe propozycje, do proponowanego rozwiązania, które wpłynęłyby na dalsze usprawnienie procesów inwestycyjno-budowlanych.

Mamy świadomość, że niektóre z nasze propozycji, jako wykraczające poza zakres działania Urzędu Zamówień Publicznych, będą wymagały, także decyzji  innych organów Państwa.
Wobec braku w przepisach krajowych regulacji dotyczących ustawowego określenia zasad przygotowania i organizacji inwestycji budowlanych realizowanych ze środków publicznych i obowiązków inwestora tych inwestycji - dyskusję tę  i odpowiednią regulację powinno się podjąć. Doświadczenia światowe wskazują, że na początkowym etapie przygotowania inwestycji, tj. jej programowania, daje się uzyskać największe oszczędności. Niestety ten etap przygotowania inwestycji w Polsce nie jest uregulowany.

Deklaruję gotowość naszych specjalistów w ewentualnych dyskusjach, objaśnianiu i uzasadnianiu przedstawionych propozycji.

UWAGI
do Informacji o koncepcji wdrożenia przepisów dyrektyw w zakresie zamówień publicznych, upublicznionej przez Urząd Zamówień Publicznych 17.12.2014r.

Izba przekazuje aprobatę dla Urzędu Zamówień Publicznych za upublicznienie przedmiotowej Informacji. Jej udostępnienie wpłynie uspokajająco na zamawiających i wykonawców usług i robót budowlanych, ponieważ zawiera ona informacje o propozycjach usunięcia wielu mankamentów dotychczasowych regulacji i stanowi kontynuację korzystnych zmian zawartych w nowelizacji ustawy – Dz. U. z 2014r., poz. 1232.

Jako szczególnie korzystne rozwiązania oceniamy:

• uznanie procedury negocjacyjnej z ogłoszeniem i dialogu konkurencyjnego za równoważne z przetargiem nieograniczonym i ograniczonym,
• uwzględnienie w regulacji stosowania technologii BIM w zamówieniach usług i robót budowlanych, której stosowanie przyniesie także korzyści pozostałym uczestnikom procesu inwestycyjno-budowlanego i gospodarce,
• możliwość przeprowadzenia konkursu ograniczonego (z prekwalifikacją), który, gdyby był szerzej stosowany w zamówieniach publicznych o prace projektowe i w procedurze „projektuj i buduj” - dawałby szansę wyboru, z pośród kilku zaprezentowanych wariantów, rozwiązania najkorzystniejszego z uwzględnieniem elementów  problematyki środowiskowej lub pomysłów innowacyjnych, które mogą pojawić się w niektórych koncepcjach. Warunkiem efektywnego funkcjonowania konkursów ograniczonych jest zwrot kosztów dla uczestników konkursu za ich sporządzenie, ale z udzieleniem licencji na zastosowanie pomysłów zawartych w koncepcjach -   w ramach projektów i realizacji przedmiotu zamówienia.
• zawarte w dyrektywie klasycznej uwarunkowania i limity dopuszczalnych zmian w umowach
• o usługi i roboty budowlane, ułatwią również realizację tych zamówień i ograniczą ilości sporów sądowych między wykonawcą i zamawiającym,
• wprowadzenie jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia, obejmującego oświadczenia własne wykonawcy o posiadanych kwalifikacjach, warunkujących uczestnictwo w zamówieniach publicznych
• ograniczy znacząco biurokrację. Natomiast dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego w nowym Prawie zamówień publicznych powinna zostać zawarta regulacja uprawniająca zamawiającego do zawarcia umowy z wykonawcą,  którego oferta uzyskała w kolejności drugą ocenę – w przypadku gdy wykonawca najkorzystniejszej oferty nie byłby w stanie przedłożyć dokumentów potwierdzających jego kwalifikacje,
• przewidywanie w nowej ustawie złagodzonej procedury dla zamówień o wartości większej od 30 tyś euro, a niższej od wartości progów unijnych
• również ułatwi funkcjonowanie gospodarki,
• zapowiedź wprowadzenia dwóch dokumentów, tj.:
  - specyfikacji istotnych warunków zamówień, która będzie regulaminem postępowania, a jego treść określi rozporządzenie,
  - opis przedmiotu zamówienia, specyfikacje techniczne i proponowane warunki umowy, będzie każdorazowo opracowywał zamawiający.
• korzystne będzie również rozdzielenie funkcjonowania Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych i Krajowej Izby Odwoławczej.

Ponadto, zdaniem Izby, w ramach nowego Prawa zamówień publicznych, w szczególności
 w zamówieniach dotyczących usług i robót budowlanych, powinno się:

1. przewidzieć i dopuścić szersze stosowanie zamówień z prawem opcji. We wszystkich etapach procesu inwestycyjno-budowlanego, tj. w okresie opracowywania projektów i wykonywania robót budowlanych, występuje wiele różnych okoliczności, których nie można jednoznacznie przewidzieć, a których skutki należy, dla dobra inwestycji, uwzględnić, tj. wprowadzić różne uzasadnione zmiany. Skutki tych zmian nie powinny obciążać finansowo wykonawcy – jak ma to miejsce obecnie. U zamawiającego powinny być zarezerwowane środki finansowe na ich pokrycie, jeżeli takie potrzeby wystąpią,
   
   
2. wprowadzić dla inwestorów budowlanych przedsięwzięć publicznych, po zakończeniu inwestycji – obowiązek zamieszczenia na portalu Urzędu Zamówień Publicznych lub w Biuletynie Informacji Publicznej, albo w planowanym Rejestrze Budowlanym – sprawozdania (informacji) zawierającego zestawione porównawczo dane o zamówieniu,
   z etapu:
   - specyfikacji istotnych warunków zamówienia,
   - wyboru oferty i popisanej umowy,
   - po zrealizowaniu przedmiotu zamówienia,
   a dotyczących:
   - podstawowych parametrów charakteryzujących przedmiot zamówienia,
   - trybu postępowania, kryteriów oceny ofert, wyboru wykonawcy i jego wynagrodzenia określonego w umowie,
   - ewentualnych zmian, ich ilości, wartości i powodów wprowadzenia wraz z syntetycznym uzasadnieniem,
   - ewentualnych procesach sądowych, ich przedmiocie i ewentualnych sumach spornych oraz rozstrzygnięciach sądowych, jeżeli już zostały wydane.
   Dane z takich sprawozdań stanowiłyby doskonały materiał informacyjno- pomocniczy dla organizatorów zamówień i uczestników postępowań o rynkowych danych podobnych zamówień, co wpłynęłoby korzystnie na efektywność gospodarczą przyszłych zamówień.  Równocześnie stanowiłoby to przekazanie społeczeństwu informacji o wynikach całego procesu inwestycyjno-budowlanego na jego finiszu. Ponadto mobilizowałoby zamawiających do dbałości o pozytywny wynik postępowania po jego zakończeniu. W stanie obecnym jest przekazywany społeczeństwu duży zestaw informacji o zamówieniu na jego początku, a występuje brak informacji publicznej po jego finale.
   
   
3. Wnioskowany w dyrektywie klasycznej obowiązek uwzględniania w zamówieniach  usług i robót budowlanych kosztów całego cyklu życia obiektów budowlanych, aczkolwiek słuszny, nie będzie mógł być realizowany. Warunkiem wdrożenia tej dyspozycji jest dysponowanie w Kraju wiedzą, metodologią i danymi do wykonywania tych obliczeń.
   
   Uprzejmie informuję, że Izba Projektowania Budowlanego wystąpiła do Wiceministra właściwego ds. budownictwa, z wnioskiem o opracowanie, przez właściwą jednostkę naukowo-badawczą, metodologii liczenia kosztów obiektów budowlanych z całego cyklu życia oraz materiałów informacyjno-pomocniczych, z których powinno się pobierać odpowiednie parametry i dane kosztowe, w tym także dotyczące koszów środowiskowych. Propozycja taka była zawarta w piśmie z 20.02.2014r. w ramach zgłaszania wniosków do opracowania Resortu pt.: „Skrócona strategia dotycząca ładu przestrzennego i procesu inwestycyjno-budowlanego”.
   
   
4. Ponadto wnioskowaliśmy aby w ramach opracowywanej Strategii… zostały ujęte następujące zagadnienia:
   - wdrożenia technologii informatycznej BIM w publicznych inwestycjach budowlanych w latach 2014-2020,
   - bardziej szczegółowego niż dotychczas określenia wymagań dotyczących przygotowania inwestycji celu publicznego oraz poszerzenia obowiązków inwestora tych inwestycji, w tym w szczególności jego odpowiedzialności za wynik inwestowania i uzyskania planowanych efektów po zrealizowaniu przedsięwzięcia.
   Wnioskowane poszerzenie obowiązków inwestora, związanych z przygotowaniem inwestycji i sterowania jej rozwojem, w szczególności powinno dotyczyć:
   - zapewnienia wykonywania studiów i analiz przedprojektowych, potwierdzających wykonalność ekonomiczną celowość przedsięwzięcia oraz precyzujących jego podstawowe parametry,
   - ustalenia podstawowych założeń przedsięwzięcia,
   - przygotowania we własnym zakresie lub zapewnienie wykonania materiałów i danych wyjściowych do projektowania, jako doprecyzowujących opis przedmiotu zamówienia o wykonanie prac projektowych,
   - wykonywania przejściowych oraz końcowej kontroli wyników projektowania,
   - zarządzania procesem inwestycyjno-budowlanym w całym jego przebiegu.
   Wnioski w tej sprawie zostały przekazane również do Przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego. Niestety dotychczas Izba nie otrzymała formalnych stanowisk w tych sprawach.
   
   
5. Przekazaliśmy również informację, że w latach 2004-2007  Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej, na zamówienie Ministra Nauki i Informatyzacji oraz Ministra Infrastruktury (wówczas Ministra Budownictwa) wykonała Projekt celowy, pt: Krajowy system zarządzania budowlanymi przedsięwzięciami inwestycyjnymi finansowanymi z udziałem środków publicznych i pomocowych Unii Europejskiej. Opracowanie to powinno być dostępne w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju. Było ono wykonane jako podbudowa merytoryczna dla regulacji prawnej, dotyczącej zasad przygotowania i organizacji inwestycji budowlanych realizowanych ze środków publicznych – stanowiącej realizację Dezyderatu Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej Sejmu RP w tej sprawie – Załącznik Nr 1a.
   
   Niestety do dzisiaj regulacje te nie zostały podjęte. Skutkuje to podejmowaniem realizacji niektórych budowlanych inwestycji publicznych bez oceny ich celowości oraz przygotowania danych wyjściowych do sporządzenia oferty o pracę projektowe, w satysfakcjonującym zakresie.
   
   Dla przeciwdziałania powyższemu, zgodnie z wnioskami Projektu celowego, Izba w budowlanych inwestycjach publicznych, wnioskuje odrębne zamawianie:
   - prac studialnych i przedprojektowych, w których zamówieniem podstawowym są studia i analizy prowadzące do ustalenia przedmiotu zakresu i wykonywalności przedsięwzięcia oraz odpowiednie rozstrzygnięcia inwestora, a także przygotowanie materiałów i danych wyjściowych do projektowania, jak również ewentualne opracowanie Programu funkcjonalno-użytkowego – jeżeli zamawiający przewiduje stosowanie formuły „projektuj i buduj”.
   - prac projektowych, w których zamówieniem podstawowym jest zespół opracowań i projektów, służących do uzyskania opinii, uzgodnień i pozwoleń oraz opisu   przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych, w sposób wymagany ustawą Prawo zamówień publicznych, a także do ich wykonania i odbioru - oraz sprawowanie nadzoru autorskiego i wykonywanie ewentualnych projektów zamiennych i zamówień uzupełniających, w czasie wykonywania robót budowlanych.
   
   Obecny stan skutkujący łączeniem w jednym zamówieniu studiów związanych z: wariantami lokalizacji inwestycji, przygotowania materiałów geodezyjnych i badań geotechnicznych oraz opracowania zespołu projektów przynosi wiele negatywnych następstw dla gospodarki i jednostek projektowania budowlanego.
   
   W ramach prac studialnych i przedprojektowych powinny być co najmniej wykonywane:
   - Wstępne studium wykonywalności przedsięwzięcia lub I etap Studium wykonywalności wraz z opracowaniami towarzyszącymi, których głównym celem jest analiza i ocena występujących potrzeb, propozycje różnych możliwych wariantów spełnienia tych potrzeb przez różne działania i wybór wariantu najkorzystniejszego – z odpowiednimi ocenami i ukierunkowaniami przez inwestora,
   - Wstępne Założenia Przedsięwzięcia, określające podstawowe parametry projektowanego przedsięwzięcia wraz z opracowaniami towarzyszącymi - z ocenami i wskazówkami inwestora,
   - Studium wykonywalności przedsięwzięcia lub II etap Studium wykonalności, oceniające wykonalność przedsięwzięcia, określające podstawowe parametry i wskaźniki oraz ocenę ekonomicznej efektywności – z decyzją inwestora,
   - Program inwestycji i wartość kosztorysowa inwestycji, wymagane rozporządzeniem Rady Ministrów z 2 grudnia 2010r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu finansowania inwestycji z budżetu państwa (Dz. U. z 2010r. Nr 238, poz. 1579) lub Podstawowe Założenia Przedsięwzięcia wraz z opracowaniami towarzyszącymi –  z  odpowiednimi decyzjami inwestora,
   - Materiały i dane wyjściowe do projektowania, wyspecyfikowane w paragrafie 19 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2 września 2004r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. z 2004r. Nr 202, poz. 2072) - z wyjątkiem danych, dokumentów i materiałów posiadanych przez zamawiającego, które przewiduje określić w Załączniku Nr 2 do umowy i przekazać wykonawcy prac projektowych,
   - Ewentualnie Program funkcjonalno-użytkowy, którego zakres określa rozporządzenia Ministra Infrastruktury, przywołane w pkt.e.
   Natomiast zamówienia o wykonanie prac projektowych, powinny obejmować:
   - Wielobranżowy Projekt Wstępny lub koncepcję projektową, wraz z opracowaniami towarzyszącymi, szczególnie potrzebny inwestorowi jeżeli w ramach dotychczasowych działań inwestor nie zapewnił sobie sprawdzenia czy na dysponowanej lokalizacji mieści się planowany program użytkowy, a projektowane obiekty mogą być zrealizowane za zaplanowane środki finansowe, przy uwarunkowaniach określonych dla tej inwestycji,
   - Dokumentację geodezyjno-prawną, obejmującą zespół dokumentów i opracowań, które są niezbędne w przypadku gdy realizacja inwestycji wymaga zmian w podziale nieruchomości,
   - Projekt budowlany wraz z opracowaniami towarzyszącymi stanowiący podstawę uzyskania opinii, uzgodnień i pozwolenia na budowę oraz sporządzenia projektów wykonawczych. Szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego określa rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 25 kwietnia 2012r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. z 2012r. poz.462). Zakres ten poszerzają dyspozycje wynikające z ustawy Prawo wodne, ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenie oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199. Poz. 1227 z późń. zm.), ustawy o drogach publicznych, o ochronie przeciwpożarowej i innych.
   - Projekty wykonawcze oraz przedmiar robót i kosztorys inwestorski, których zakres i formę określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 2 września 2004r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno- użytkowego (Dz.U. z 2004r. Nr 202, poz. 2072) oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 18 maja 2004r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzenia kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (Dz. U. z 2004r. Nr 130, poz.1389),
   - Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, których zakres i formę określa rozporządzenie przywołane w pkt.d,
   - Ewentualne opracowania kosztowe, właściwe dla każdego stadium projektowania i inne opracowania potrzebne inwestorowi, stosownie do specyfikacji inwestycji.
6. Powołując się na konstatację  podaną w pkt. 5, części I-ej dyrektywy Nr 2014/24/WE (str.5), że „żaden przepis niniejszej dyrektywy nie zobowiązuje państw członkowskich do zlecania podmiotom zewnętrznym świadczenia usług, które chcą świadczyć samodzielnie lub zorganizować w sposób inny niż w drodze zamówień publicznych” – Izba wnioskuje, w ramach prac wstępnych nad nową ustawą Prawo zamówień publicznych, odbycie pogłębionej dyskusji czy opracowań związanych z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym – nie wyłączyć spod rygorów zamówień publicznych.
   
   W ocenie Izby wykonywanie opracowań planistycznych to praca ciągła, powiązana z kadencyjnością samorządów terytorialnych i ich programów rozwojowych. Powinna ona być wykonywana przez specjalistyczne wielobranżowe jednostki  pracujące na zasadach budżetowych, a nie zespoły wyłonione doraźnie, przeważnie za najniższa cenę i przy małej znajomości uwarunkowań rozwojowych obszaru objętego zamówionym opracowaniem planistycznym. W efekcie obecny system planowania przestrzennego jest mało efektywny i nie zapewnia łatwego uzyskania szeregu danych warunkujących sprawne inwestowanie. Zaskutkowało to przeniesieniem niektórych opracowań , np. wariantowania lokalizacji, w szczególności inwestycji liniowych, z planowania przestrzennego na etap projektowania budowlanego -  z wieloma niedobrymi następstwami i koniecznością uchwalenia dużej liczby spec ustaw, bez których nie byłoby możliwe przeprowadzenie wielu inwestycji.
   
   
7. Powinno się również wprowadzić w nowej ustawie Prawo zamówień publicznych możliwość  polubownego rozstrzygnięcia sporów.
   
   

Aleksander Krupa, Izba Projektowania Budowlanego