W odpowiedzi na pytanie Czytelnika, które wpłynęło do redakcji SEKOCENBUD:
Procedura likwidacji szkody i sposób wyliczenia wysokości odszkodowania powinna wynikać z umowy ubezpieczenia lub załączników do niej (np. z ogólnych warunków dotyczących zawierania ubezpieczeń majątkowych). Zazwyczaj właśnie ogólne warunki ubezpieczenia zawierają zapisy o tym, że likwidacja ewentualnych szkód będzie uwzględniała zasady rynkowe.

Te zasady dotyczą zarówno sytuacji, gdy szkoda jest likwidowana przez zewnętrzną fi rmę, która wykonuje roboty budowlane, sporządza kosztorys i wystawia fakturę, jak i tzw. systemu gospodarczego, gdy roboty są wykonywane bezpośrednio przez poszkodowanego. W obu przypadkach do ustalenia cen, które są wprowadzane do kosztorysu, mogą być wykorzystywane różne źródła – np. faktury za zakupione materiały i usługi czy różnego rodzaju publikacje cenowe. Potwierdzają to zapisy zawarte w § 3.1 oraz § 5.1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 18 maja 2004 roku w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robot budowlanych określonych w programie funkcjonalnoużytkowym.

Najbardziej rozpowszechnionymi publikacjami z zakresu cen w budownictwie są wydawnictwa systemu SEKOCENBUD stosowane powszechnie przez inwestorów, wykonawców oraz firmy zajmujące się świadczeniem usług w zakresie wycen kosztorysowych i kontroli kosztów w budownictwie. Również firmy ubezpieczeniowe powszechnie stosują wydawnictwa systemu SEKOCENBUD do wyceny wartości szkód lub weryfikacji kosztorysów złożonych przez klientów.

W ramach systemu SEKOCENBUD istnieją wydawnictwa zawierające ceny tzw. czynników produkcji (R – stawki robocizny, M – ceny materiałów, S – ceny pracy sprzętu oraz stawki narzutów: Kp – koszty pośrednie, Z – zysk, Kz – koszty zakupu materiałów) oraz ceny jednostkowe robót na różnych poziomach agregacji (szczegółowości). W procesie likwidacji szkód najczęściej są wykorzystywane ceny jednostkowe robót na poziomie agregacji odpowiadającym pozycjom z powszechnie stosowanych katalogów normatywnych KNR lub KNNR – w przypadku, gdy kosztorys tworzony jest metodą uproszczoną, lub ceny czynników produkcji – gdy kosztorys tworzony jest metodą szczegółową.

W obu przypadkach można wybierać ceny spośród trzech poziomów cenowych:
ceny minimalnej, maksymalnej oraz średniej. Daje to możliwość dostosowania poziomu cen do konkretnych warunków wykonywania robót, w tym również do sytuacji ekstremalnych, jakimi są niewątpliwie klęski żywiołowe, zwłaszcza te, które powodują powstanie dużych szkód w substancji budowlanej na rozległym obszarze.

W takich przypadkach uzasadniony jest przejściowy wzrost cen wynikający z utrudnionego dostępu do siły roboczej, materiałów, usług sprzętowych bezpośrednio po ustąpieniu czynników, które spowodowały powstanie szkody, czyli np. po powodzi.

W przypadku powodzi należy również uwzględnić problemy komunikacyjne, możliwość zniszczenia składów materiałów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie lub na terenach zalanych, co jeszcze bardziej może skomplikować sytuację na rynku budowlanym i spowodować wzrosty cen.

Przed rokiem 1990 stosowano dodatki do nakładów robocizny z tytułu wykonywania robót w warunkach odbiegających od przeciętnych (nieujętych w jednostkowych nakładach rzeczowych). Zasady stosowania tych dodatków były sformalizowane.

Obecne przepisy dotyczące kosztorysowania robót budowlanych nie regulują, w jaki sposób mają być uwzględniane dodatkowe koszty związane z wykonywaniem robót budowlanych w warunkach odbiegających od przeciętnych. Za takie warunki uważa się:

• wykonywanie robót w warunkach szkodliwych dla zdrowia, niebezpiecznych lub uciążliwych
• wykonywanie robót w czynnych zakładach pracy lub pomieszczeniach użytkowanych
• pracę w godzinach nadliczbowych i w dniach ustawowo wolnych od pracy

W zależności od specyfiki sytuacji możliwe jest stosowanie różnych rozwiązań:

• ustalenie dodatków za utrudnienia, liczonych w kosztorysie jako rodzaj narzutu, procentowo od wartości nakładów robocizny lub robocizny i sprzętu
• ustalenie współczynników korygujących (zwiększających) jednostkowe nakłady rzeczowe – w przypadku stosowania do wyliczenia czasu pracy ludzi i sprzętu standardowych katalogów normatywnych (uwzględniających przeciętne warunki wykonywania robót)
• zastosowania kalkulacji indywidualnych do rozliczenia robót
• zastosowania podwyższonej stawki robocizny kosztorysowej
• zastosowania podwyższonej stawki do wyliczenia narzutu kosztów pośrednich

W świetle tych ustaleń można przyjąć, że zastosowanie przez wspomnianego w pytaniu biegłego sądowego współczynników zwiększających o 20% ceny średnie z wydawnictw systemu SEKOCENBUD nie naruszają zasad stosowanych obecnie w kosztorysowaniu robót budowlanych i służą jedynie urealnieniu warunków wyceny w sytuacji kryzysowej spowodowanej powodzią, co jest tożsame z dostosowaniem wyceny do warunków rynkowych.

Odpowiadał Andrzej Wypych, ekspert systemu SEKOCENBUD