Know-how to jedno z rodzajów dóbr niematerialnych. O jego rynkowym, gospodarczym znaczeniu nie decyduje bowiem materialny substrat, jak jest to w przypadku rzeczy, ale praktyczne, przydatne w działalności gospodarczej informacje (umiejętności i doświadczenia), które zawiera dane know-how.

Mają one niematerialny charakter, choć mogą być utrwalane na materialnych nośnikach, czyli rzeczach w rozumieniu prawa cywilnego, np. na płytach CD.

Poufny charakter
Nieodłączną cechą know-how jest przymiot tajemnicy, czyli poufności. Stanowi ono zatem dobro niematerialne, do którego nie mają swobodnego dostępu inne podmioty niż podmiot z tytułu know-how uprawniony.

Jeśli zatem uprawniony przedsiębiorca swoje know-how ujawni, np. publikując na jego temat artykuł, nie może mieć pretensji do innych, że opublikowane informacje dla swoich celów wykorzystali.

Know-how a tajemnice przedsiębiorstwa
W przeciwieństwie do pojęcia know-how, które zasadniczo nie jest pojęciem normatywnym, sporadycznie tylko definiowanym w przepisach prawnych, w systemie prawa polskiego inaczej przedstawia się sprawa tajemnicy przedsiębiorstwa.

Tajemnice przedsiębiorstwa zostały wymienione wśród przykładowo wyszczególnionych w Kodeksie cywilnym składników przedsiębiorstwa (obowiązujący od 25 września 2003 roku art. 55¹ K.c.). Co więcej, istotną dla obrotu gospodarczego definicję tajemnicy przedsiębiorstwa zawiera ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.).

Zgodnie z tą definicją przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje mające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

To nie każda tajemnica przedsiębiorstwa
Niewątpliwie know-how wykazuje istotne wspólne cechy z tajemnicą przedsiębiorstwa. W przypadku każdego z tych dwóch rodzajów dóbr niematerialnych występuje zarówno element poufności, jak i przydatności w działalności gospodarczej. Zarówno know-how, jak i tajemnice przedsiębiorstwa, mają poza tym niewątpliwie szeroko pojęty informacyjny charakter.

Mimo tych analogii i podobieństw, stawianie znaku równości między know-how a tajemnicą przedsiębiorstwa byłoby jednak nieuzasadnione. Tajemnice przedsiębiorstwa uznać należy za kategorię pojęciową szerszą niż nawet szeroko pojmowane know-how. Podczas gdy know-how może zostać uznane za szczególnego rodzaju tajemnicę przedsiębiorstwa, nie każda tajemnica przedsiębiorstwa powinna zostać uznana za know-how.

Jako tajemnice przedsiębiorstwa traktowane są np. poufne informacje o planach wydawniczych, dane zawarte w sprawozdaniach finansowych czy też dane obrazujące wielkość produkcji i sprzedaży, a także źródła zaopatrzenia i zbytu. Te poufne informacje, niewątpliwie istotne z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej przez konkretnego przedsiębiorcę, trudno uznać za przypadki know-how ze względu na to, że nie stanowią one wiedzy na temat sposobów postępowania w praktyce gospodarczej, choć niewątpliwie na użytek opracowywania metod działania mogą zostać wykorzystane.

Możliwość uznawania know-how za
szczególnego rodzaju tajemnicę przedsiębiorstwa ma jednak ten wart podkreślenia normatywny skutek, że regulacje prawne dotyczące tajemnic przedsiębiorstwa okazują się istotne także dla know-how.

Wyniki badań naukowych i prac rozwojowych
Know-how, czyli nadające się do praktycznego zastosowania w działalności gospodarczej rozwiązania, stanowią niejednokrotnie efekt działalności naukowej, w tym badań naukowych. Ten naukowy aspekt know-how jest szczególnie widoczny w kontekście rozwiązań o charakterze technicznym, choć nie tylko, czego przykładem mogą być wypracowywane naukowo nowe metody zarządzania przedsiębiorstwem czy też zasady jego organizacji.

Jeszcze ściślej niż badania naukowe z know-how łączą się prace rozwojowe. W praktyce następują one po naukowych pracach badawczych, pozwalających na uzyskanie praktycznej wiedzy, przydatnej dla rozwoju działalności gospodarczej.

Badania naukowe i prace rozwojowe skutkować mogą kreacją nowych dóbr niematerialnych, stanowiących know-how, w tym zwłaszcza know-how o technicznym charakterze.

Know-how a działalność innowacyjna
Badania, w tym badania naukowe oraz prace rozwojowe, wpisane zostały w system działalności innowacyjnej, uregulowanej w ustawie z 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 116, poz. 730 z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą działalnością innowacyjną jest działalność polegającą na opracowaniu nowej technologii i uruchomieniu na jej podstawie wytwarzania nowych lub znacząco ulepszonych towarów, procesów lub usług.

Rozwiązania technologiczne stanowią jeden z podstawowych zakresów wynalazczości, wobec czego nowe technologie mogą stanowić jednocześnie chronione know-how.

Know-how a inne rodzaje dóbr niematerialnych
To, że know-how stanowi szczególny rodzaj dobra niematerialnego, nie oznacza, iż nie jest to dobro całkowicie autonomiczne, niewykazujące powiązań z innymi rodzajami dóbr niematerialnych. Wręcz przeciwnie – analiza systemowa uregulowań prawnych skłania do wniosku, że know-how może zostać niejednokrotnie uznane jednocześnie za innego rodzaju dobro niematerialne.

Know-how kojarzone jest w pierwszej kolejności z systemem prawa własności przemysłowej, który obecnie uregulowany jest w ramach ustawy z 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.), choć regulacja ta pojęciem know-how wprost się nie posługuje.

W tym układzie dobra niematerialne o charakterze know-how mogą zostać podzielone na dwie zasadnicze kategorie przydatnych w działalności gospodarczej informacji:

1. te, które mają zdolność patentową, czyli mogą zostać zarejestrowane w Urzędzie Patentowym RP m.in. jako wynalazki lub wzory użytkowe, ale które jeszcze nie zostały zarejestrowane, np. ze względu na to, iż dany przedsiębiorca nie podjął jeszcze decyzji co do ich praktycznego wdrożenia,
2. te, które zdolności patentowej nie mają, w związku z czym nie ma formalnej możliwości ich ochrony w ramach określonych, odrębnych praw wyłącznych.

W tym drugim przypadku chodzi m.in. o zastrzeżenie z art. 28 pkt 3 Prawa własności przemysłowej, wyłączającego z zakresu pojęciowego wynalazku plany, zasady i metody dotyczące działalności gospodarczej.

Zdecydowanie najwięcej podobieństw – w przypadku dóbr niematerialnych z zakresu własności przemysłowej – łączy know-how z wynalazkami. W obecnym stanie prawnym na związki know-how z wynalazkami wskazuje przede wszystkim art. 79 Prawa własności przemysłowej. Nakazuje on do umowy o korzystanie z wynalazku zgłoszonego w Urzędzie Patentowym, na który nie udzielono jeszcze patentu (jak również do umowy o korzystanie z wynalazku niezgłoszonego, a stanowiącego tajemnicę przedsiębiorcy), stosować odpowiednio przepisy o umowie licencyjnej, chyba że strony postanowią inaczej.

W ramach art. 79 Prawa własności przemysłowej należy zwrócić szczególną uwagę na posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem wynalazku, stanowiącego tajemnicę przedsiębiorcy. Skoro, jak już wspomnieliśmy, tajemnica przedsiębiorcy obejmuje także pojęcie know-how, nie ma wątpliwości, że pod tym pojęciem kryje się właśnie wynalazcze know-how.

Know-how a prawo autorskie
Know-how jako użyteczne w działalności gospodarczej rozwiązanie nie stanowi co do zasady utworu w rozumieniu ustawy z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Jest to tym bardziej czytelne od 1 stycznia 2003 roku, kiedy zaczął obowiązywać nowy ust. 2¹ w art. 1 tej ustawy, który spod ochrony prawa autorskiego wyraźnie wyłączył procedury, metody i zasady działania.

Nie oznacza to, że know-how nie ma żadnych związków ze sferą prawa autorskiego. Art. 1 ust. 2¹ ustawy o prawie autorskim przewiduje np., że ochroną w ramach prawa autorskiego może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia. Podczas gdy utworem nie jest know-how jako określone praktyczne rozwiązanie, utworem może być sposób jego wyrażenia, np. w formule odpowiedniej dokumentacji lub opisu.

Szczególnego rodzaju wartość
Know-how jest dobrem niematerialnym, które reprezentuje określoną wartość majątkową, związaną z jego praktyczną przydatnością. Wartościowy aspekt know-how ujawnia się z jednej strony w nakładach, jakie ponoszone są przez przedsiębiorcę na jego opracowanie. Z drugiej zaś strony wartość know-how ujawnia się w obrocie umownym tym dobrem prawnym, kiedy powstaje potrzeba określenia odpłatności za jego udostępnienie innym podmiotom.

Wartościowy wymiar know-how akcentowany jest w szczególności w przepisach podatkowych i rachunkowych, gdzie między know-how a wartością stawiany jest wręcz znak równości (np. w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.).

Poza tym w prawie bilansowym i podatkowym know-how traktowane jest jako jedna z kategorii wartości niematerialnych i prawnych.

Know-how a wiedza i doświadczenie
W przepisach prawa (np. art. 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) know-how łączone jest nie tylko z pojęciem informacji, ale także z wiedzą i doświadczeniem. Oczywiście nie chodzi w tym przypadku o wiedzę i doświadczenie wszelkiego rodzaju, ale wiedzę i doświadczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Stwierdzenie, że know-how stanowi wiedzę lub doświadczenie z zakresu działalności gospodarczej zawiera w sobie pewne uproszczenie. Know-how to bowiem określone rozwiązanie, którego wypracowanie wymaga niewątpliwie posiadania odpowiedniej wiedzy (fachowego przygotowania) oraz wykorzystania zdobytych w dotychczasowej działalności doświadczeń.

Know-how wiąże się zatem z konkretną wiedzą i doświadczeniem o tyle, że stanowi ono efekt ich odpowiedniego zastosowania, wobec czego stanowi samo jako takie źródło wiedzy i służy uzyskiwaniu nowych doświadczeń, czyli generuje istotne dla praktyki gospodarczej informacje.