Ustawa Pzp wprowadziła również zmiany w samym przedmiarze robót, w którym mamy do czynienia z robotami podstawowymi i tymczasowymi. Jednak wciąż określenie, które z robót są tymczasowymi, sprawia spory kłopot. Często można się również spotkać z błędnym twierdzeniem, iż w kosztorysach inwestorskich nie powinno się uwzględniać kosztu robót tymczasowych, gdyż są one ujęte w kosztach pośrednich.

Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiORB) zgodnie z ustawą Pzp, obok dokumentacji projektowej, stanową dokument opisujący przedmiot zamówienia na roboty budowlane. Mają one istotne znaczenie przy sporządzaniu kosztorysów – zarówno inwestorskiego, jak i ofertowego. Niestety, pomimo istotnej roli, jaką pełnią w procesie inwestycyjnym, są one traktowane jako opracowania zbędne, sporządzane są tylko po to, by spełnić formalny wymóg ustawowy.

Przedmiar robót – jaki powinien być?

Zmiany rynku budowlanego oraz ustawy Pzp określiły nową rolę przedmiaru robót w zamówieniach na roboty budowlane. W latach 70. stanowił on jedynie załącznik do kosztorysu. Obecnie jest elementem dokumentacji projektowej, jest też podstawowym składnikiem kosztorysu inwestorskiego.

Należy pamiętać, że tylko w zamówieniach publicznych przy sporządzaniu przedmiaru robót obowiązują narzucone przepisami zasady (wytyczne). W innych przypadkach strony umowy mogą przyjąć dowolną formę przedmiaru robót. Można skorzystać np.
z zasad określonych w polskich normach. W normie PN-ISO 6707-2:2000 przedmiar robót to dokument przetargowy, przygotowany zazwyczaj w znormalizowanej formie, zawierający opis robót w kolejności technologicznej ich wykonania, wykaz materiałów, ilość i sposób wykonania robót.

Niezależnie od różnych definicji podstawowym celem przedmiaru jest określenie rodzaju i ilości robót, jakie przewiduje się wykonać w ramach danego zamówienia.

Zgodnie z obowiązującymi w zamówieniach publicznych przepisami mamy do czynienia z dwoma praktycznie różnymi przedmiarami robót.

Pierwszy z nich stanowi element dokumentacji projektowej w myśl § 4 rozporządzenia z 2 września 2004 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (Dz. U. Nr 202 z 2004 r., poz. 2072 z późn. zm.):

Przedmiar robót powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegółowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskazaniem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych.

Zgodnie z tym rozporządzeniem dokumentacja projektowa opisująca przedmiot zamówienia na roboty zawiera m.in. przedmiar robót, który ułatwia wykonawcy przygotowanie oferty. Dlatego też bardzo często przedmiar robót jest załącznikiem do specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) i równie często jest przywoływany w punkcie dotyczącym opisu sposobu obliczenia ceny oferty na roboty budowlane. W takim przypadku zamawiający na podstawie przedmiaru robót dokonuje sprawdzenia zgodności ofert wykonawców z warunkami określonymi w SIWZ.

W przypadku, gdy zamawiający planuje udzielenie zamówienia w trybie zamówienia z wolnej ręki lub w istotnych postanowieniach umowy przyjął zasadę wynagrodzenia ryczałtowego, załączona do SIWZ dokumentacja projektowa może nie obejmować przedmiaru robót.       

W rozporządzeniu z 18 maja 2004 roku w sprawie określania metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (Dz. U. Nr 130 z 2004 r., poz. 1389) jako jedną z podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego wskazuje się dokumentację projektową.

Najpierw powinna być opracowywana dokumentacja projektowa, następnie przedmiar robót, a dopiero po skompletowaniu dokumentacji projektowej powinno się przystąpić do opracowania kosztorysu inwestorskiego.

Przy sporządzaniu kosztorysu inwestorskiego zgodnie z rozporządzeniem z 18 maja 2004 roku należy opracować drugi przedmiar robót. Taka konieczność wynika z jego definicji jako elementu kosztorysu inwestorskiego:

Przedmiar robót jest to opracowanie zawierające zestawienie przewidywanych do wykonania robót w kolejności technologicznej ich wykonania, wraz z ich szczegółowym opisem, miejscem wykonania lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek miar robót podstawowych oraz wskazaniem podstaw do ustalania cen jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych.

Każdemu z przedmiarów przypisano inną rolę w procesie inwestycyjnym.

W tabeli poniżej przedstawiono różnice występujące w obu przedmiarach robót.

Niestety, pomimo znaczących różnic występujących w omówionych wyżej przedmiarach robót, w wielu przypadkach przygotowujący materiały przetargowe ich nie zauważają. W konsekwencji do SIWZ dołączany jest przedmiar robót opracowany w ramach kosztorysu inwestorskiego, zamiast przedmiaru robót stanowiącego element dokumentacji projektowej.   

Przyczyny takiego stanu należy szukać raczej w starych przyzwyczajeniach, kiedy przedmiar robót oprócz ilości określał technologię wykonania robót oraz wskazywał podstawy do ustalania nakładów rzeczowych przyjmowanych przy opracowaniu kosztorysu ofertowego.

Rola w zamówieniach publicznych

Już na etapie przygotowania zamówienia zamawiający zobowiązany jest do ustalenia jego wartości. Z uwagi na szczególny charakter robót budowlanych ustawodawca w art. 33 Pzp określił zasady, jakimi należy się kierować przy ustaleniu wartości takich zamówień. Zamawiający posiadający dokumentację projektową (opracowaną zgodnie z rozporządzeniem z 2 września 2004 r.), aby ustalić wartość zamówienia na roboty budowlane, powinien sporządzić kosztorys inwestorski.

Podstawę do sporządzania kosztorysu inwestorskiego stanowią:

1)         dokumentacja projektowa,

2)         specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych,

3)         założenia wyjściowe do kosztorysowania,

4)         ceny jednostkowe robót podstawowych.

Analizując przepisy, można odnieść wrażenie, że przedmiar robót jako część składowa dokumentacji stanowi opis przedmiotu zamówienia na roboty budowlane. Czy miałby on samodzielnie służyć jako opis przedmiotu takiego zamówienia?

Jeżeli tak, to po pierwsze przedmiar robót musiałby występować zawsze, niezależnie od przyjętego przez zmawiającego trybu udzielania zamówienia. Z rozporządzania wynika jednak, że w przypadku, gdy zamówienie na roboty budowlane jest udzielane w trybie zamówienia z wolnej ręki lub w istotnych postanowieniach umowy przyjęto zasadę wynagrodzenia ryczałtowego, dokumentacja projektowa może nie obejmować przedmiaru robót.

Po drugie, ilości podane w przedmiarze robót powinny być zawsze wyliczone na podstawie rysunków z dokumentacji projektowej. Mowa o tym w rozporządzeniu. To projekty wykonawcze powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych.

Oznacza to, że w zamówieniach publicznych przedmiar robót nie może stanowić samodzielnego opisu przedmiotu zamówienia i nie może też być uzupełnieniem bądź uszczegółowieniem opisu robót budowlanych.       

Tylko projekt budowlany, projekty wykonawcze, plany, rysunki lub inne dokumenty umożliwiające jednoznaczne określenie rodzaju i zakresu robót budowlanych oraz specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych opisują przedmiot zamówienia na roboty budowlane.

Przedmiar robót ma na celu jedynie umożliwienie dokonania wyceny robót budowlanych objętych planowanym zamówieniem.

Dla zamawiającego tym opracowaniem jest kosztorys inwestorski, na podstawie którego zostanie określona wartość zamówienia na roboty budowlane. Dla wykonawcy to kosztorys ofertowy, na podstawie którego zostanie sporządzona oferta i ustalona cena na wykonanie robót objętych zamówieniem.

Należy pamiętać o tym, że podczas realizacji zamówienia na roboty budowlane wykonawca zobowiązany jest do wykonania zakresu robót wynikającego z dokumentacji projektowej, a nie zakresu robót określonego w przedmiarze robót.           

Odrębna kwestia to rozliczenia pomiędzy stronami umowy: ustawa Pzp definiuje zasady udzielania robót dodatkowych oraz okoliczności, w jakich może to nastąpić. Dlatego w przypadku zamówień rozliczanych z wynagrodzeniem kosztorysowym rola przedmiaru robót jest szalenie istotna, jakiekolwiek błędy popełnione przy opracowaniu przedmiaru robót mogą spowodować poważne problemy zarówno podczas realizacji, jak i w czasie prowadzenia rozliczeń wykonanych robót budowlanych.

Gdy mamy do czynienia z zamówieniami, w których przyjęto wynagrodzenie ryczałtowe, należy bardzo precyzyjnie określić, jaką rolę ma spełniać załączony do dokumentacji projektowej przedmiar robót (mowa o załącznikach do SIWZ). Opis przedmiotu zamówienia, czyli dokumentacja projektowa, może nie obejmować przedmiaru robót. Jednak bardzo często można spotkać takie materiały przetargowe w SIWZ, do których załączony jest przedmiar robót. Często przedmiar ten jest niezgodny z rozporządzeniem z 2 września 2004 r., gdyż np. podane są podstawy wyceny jak w rozporządzeniu z 18 maja 2004 r.

Często zamawiający w punkcie 12 SIWZ, dotyczącym opisu sposobu obliczenia ceny oferty ryczałtowej, narzucają wykonawcy konieczność uwzględnienia w swojej ofercie tylko tych robót, które są przedstawione w załączonym przedmiarze robót. Zasady te są sprzeczne z charakterem zawieranej umowy ryczałtowej.

Dlatego najlepiej nie załączać przedmiaru robót do dokumentacji projektowej opisującej zamówienie na roboty budowlane rozliczanych umową ryczałtową.

Oczywiście w przepisach nie ma zakazu włączania do dokumentacji projektowej przedmiaru robót, ale w przypadku umowy ryczałtowej należy w sposób jasny i precyzyjny określić jego rolę.

Należy podkreślić pomocniczy charakter przedmiaru robót i bezwzględnie unikać wszelkich zapisów sugerujących, że wypełniony przedmiar robót będzie służył do oceny zgodności oferty z treścią SIWZ oraz opisem przedmiotu zamówienia. Wręcz niedopuszczalne są zapisy nakazujące wykonawcy opracowanie oferty ryczałtowej na podstawie podanych w przedmiarze podstaw katalogowych, o ile takowe zostaną przywołane.

Podobnie jak w przypadku zamówień rozliczanych kosztorysowo, tak i w zamówieniach rozliczanych umową ryczałtową, wykonawca zobowiązany jest do wykonania zakresu robót, wynikającego z dokumentacji projektowej, a nie tylko zakresu określonego w przedmiarze robót.         

Analizując rynek zamówień publicznych, można spotkać takie przedmiary robót, w których ujęto roboty objęte zamówieniem, ale niemające odzwierciedlenia w dokumentacji projektowej. Bardzo często projektanci nakazują osobom opracowującym przedmiar (kosztorysantom) wprowadzenie do przedmiaru nawet całych elementów, które nie zostały zaprojektowane.

Dzieje się tak, ponieważ dla zamawiającego ważne jest uzyskanie pozwolenia na budowę (lub zgłoszenia) i najczęściej nie jest zainteresowany zleceniem projektu wykonawczego. Najczęściej ogłoszenie na prace projektowe obejmuje opracowanie dokumentacji wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę (zgłoszenia) oraz opracowanie kosztorysu inwestorskiego.

Przedmiar a agregacja robót

Jakie przyjąć zasady i czym się kierować przy ustalaniu stopnia agregacji robót niezbędnego do opracowania przedmiaru robót?

W powszechnie dostępnych publikacjach spotykamy różne definicje określające agregację – niejednokrotnie pod podobną nazwą określony jest inny zakres scalenia.

Na podstawie analizy różnych opracowań i publikacji natrafimy na sformułowania określające agregację jako robotę podstawową, robotę prostą, pozycję scaloną, pozycję złożona, element scalony, asortyment robót, element obiektu, stan obiektu, obiekt.

Choć niektóre z wymienionych nazw, tj. pozycja scalona lub pozycja złożona, występują jedynie w programach komputerowych wspomagających kosztorysowanie, ale praktycznie są rozumiane jako agregacja robót.

Roboty podstawowe to minimalny zakres prac, które po wykonaniu są możliwe do odebrania pod względem ilości i wymogów jakościowych oraz uwzględnia przyjęty stopień zagregowania robót. Głównym celem agregacji jest umożliwienie wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami umowy na roboty budowlane.

Co prawda z rozporządzeń bezpośrednio nie wynika, w jakim opracowaniu (dokumentacji projektowej, przedmiarze robót czy specyfikacji technicznej) powinny być określone poziomy agregacji. Natomiast w rozporządzeniu w sprawie dokumentacji projektowej z 2 września 2004 r., w części dotyczącej przedmiaru robót, a zwłaszcza § 10 ust. 2, który mówi o tym, że liczby jednostek przedmiarowych podane w przedmiarze robót powinny być wyliczone wyłącznie w sposób zgodny z zasadami podanymi w ST. Zatem jedynym odpowiednim miejscem określającym poziom agregacji jest specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych.

W specyfikacji powinien być określony poziom agregacji w taki sposób, aby można było ustalić jedną jednostkę miary.

Przyjmując, że agregacja to połączenie procesów roboczych powiązanych ze sobą technologicznie w celu uzyskania pewnej zakończonej produkcji budowlanej, można przyjąć poniższe poziomy agregacji:

■          roboty proste – to taki poziom agregacji, który zawiera w sobie scalenie zespołu czynności technologicznych w ramach jednego procesu robót, dla określonej jednostki miary;

■          element robót – to taki poziom agregacji, który zawiera scalenie zespołu robót prostych, w ramach procesów robót, dla określonej jednostki miary;

■          asortyment robót – to taki poziom agregacji, który zawiera scalenie kilku elementów, w ramach procesów robót, dla określonej jednostki miary. Scalenie kilku asortymentów w jeden stanowi ten sam poziom agregacji tylko wtedy, gdy w wyniku takiego działania nie otrzymamy obiektu;

■          obiekt – to taki poziom agregacji, który powstaje w wyniku scalenia kilku asortymentów. W wyniku takiego działania otrzymujemy obiekt w myśl definicji określonej w Prawie budowlanym.

Błędem jest określanie robót podstawowych jako poziomu agregacji robót, gdyż zgodnie z definicją przedmiar robót zawiera zastawienie robót podstawowych o przyjętym poziomie ich scalenia.

Przy sporządzaniu przedmiaru robót należy pamiętać, że od przyjętych zasad agregacji zależy, na jakim poziomie szczegółowości strony procesu inwestycyjnego będą wyceniały, odbierały, a w konsekwencji rozliczały wykonane roboty budowlane. Każda pozycja wyszczególniona w przedmiarze robót musi być odebrana pod względem jakościowym i rozliczona pod względem ilościowym, a w konsekwencji także wartościowym.

Roboty tymczasowe

Istotna zmiana wprowadzona w rozporządzeniu z 2 września 2004 roku w kontekście przedmiaru robót to nowe pojęcie: roboty tymczasowe.

Roboty tymczasowe są projektowane i wykonywane jako potrzebne do wykonania robót podstawowych, ale nie są przekazywane zamawiającemu i są usuwane po wykonaniu robót podstawowych z wyłączeniem przypadków, gdy istnieją uzasadnione podstawy do ich odrębnego rozliczania.  

Niestety wciąż ten rodzaj robót sprawia kłopoty w praktyce, zwłaszcza przy opracowaniu przedmiaru robót, oraz ich wycenie w kosztorysie inwestorskim.

Tabele przedmiaru powinny zawierać pozycje przedmiarowe odpowiadające tylko robotom podstawowym, gdyż w przedmiarze robót nie uwzględnia się robót tymczasowych.

Przy określaniu, czy dana robota to robota tymczasowa, przede wszystkim należy stwierdzić, czy jej wykonanie:

■          jest niezbędne do wykonania roboty podstawowej oraz

■          czy jest ona usuwana po wykonaniu roboty podstawowej.

Jeżeli w obu przypadkach odpowiedź jest twierdząca, to najprawdopodobniej mamy do czynienia z robotami tymczasowymi.

W przypadku robót tymczasowych, które nie będą rozliczane oddzielnie, nie ma znaczenia, czy zostały one zaprojektowane w ramach dokumentacji projektowej opisującej przedmiot zamówienia czy też będą zaprojektowane przez wykonawcę podczas realizacji robót budowlanych.

W dalszej kolejności w celu potwierdzenia, że roboty są tymczasowymi, należy potwierdzić, czy będą one przekazane zamawiającemu.

Rozporządzanie wprowadza wyjątek od zdefiniowanych reguł określających dane roboty jako tymczasowe, a mianowicie wtedy, gdy istnieją uzasadnione podstawy do odrębnego rozliczania tych robót. Roboty, które, choć spełniają wszystkie określone w rozporządzaniu wymagania robót tymczasowych, mogą być uznane przez zamawiającego za roboty podstawowe.  

Co jakiś czas w środowisku poruszany jest problem stworzenia katalogu robót, które byłyby traktowane jako roboty tymczasowe. Stworzenie takiego katalogu mija się z ideą swobody w kształtowaniu rynku zamówień na roboty budowlane. Przykładowo roboty określone jako tymczasowe (np. drogi technologiczne z płyt drogowych) w ramach jednego zadania faktycznie mogą mieć charakter tymczasowy i można je rozliczyć w robotach podstawowych (np. przy modernizacji obwałowania), w innym zadaniu te same roboty, pomimo ich tymczasowego charakteru, powinny być rozliczone oddzielnie. Następujący przykład obrazuje tę tezę.

Wyobraźmy sobie, że w pierwszym przypadku przedmiotem zadania jest
wykonanie modernizacji obwałowania przeciwpowodziowego na długości 4,5 km poprzez rozbudowę korpusu wału. Robotą podstawową jest m³ wbudowanego gruntu w korpus wału. W ramach robót modernizacyjnych zamawiający przewidział konieczność wykonania, utrzymania i rozebrania niezbędnych dróg technologicznych z płyt betonowych o szerokości 3,0 m na całej długości modernizowanego odcinka obwałowania, tj. 4,5 km.

Aby potwierdzić tymczasowy charakter robót, należy stwierdzić, czy:

■          wykonanie dróg technologicznych z płyt betonowych jest niezbędne do wykonania robót podstawowych;

■          po rozbudowie korpusu wału drogi technologiczne z płyt betonowych zostaną rozebrane.

W tym przykładzie występują wszystkie znamiona robót tymczasowych.

Następnie należy rozważyć, czy istnieją uzasadnione podstawy do ich odrębnego rozliczenia. Roboty związane z wykonaniem dróg technologicznych są bezpośrednio związane z wykonaniem modernizacji obwałowania, dlatego nie ma uzasadnionej konieczności odrębnego ich rozliczania.

Jak skalkulować cenę jednostkową robót modernizacyjnych (tj. rozbudowę korpusu wału) wraz z wykonaniem dróg technologicznych, pomimo różnych jednostek miary?

W tym przykładzie nie powinno to stanowić większego problemu. Sporządzając kalkulację ceny jednostkowej, należy ustalić, ile m² drogi tymczasowej przypada na m³ robót ziemnych obwałowania, a następnie skalkulować łączne koszty wykonania 1 m³ obwałowania i koszty wykonania takiej ilości drogi tymczasowej, która przypada na 1 m³ robót ziemnych.

Ten przykład obrazuje, w jaki sposób można rozliczyć roboty tymczasowe w ramach robót podstawowych.

W drugim przypadku przedmiotem zadania jest wykonanie modernizacji obwałowania przeciwpowodziowego na długości 4,5 km poprzez rozbudowę korpusu wału. Z uwagi na ograniczone środki zamawiający postanowił podzielić zadanie na dwa etapy realizowane w ramach odrębnych zamówień: etap I o długości 3,0 km, etap II o długości 1,5 km. Planowane roboty będą realizowane wzdłuż jednego odcinka wału, a dojazd do robót możliwy będzie tylko od początku jego modernizowanego odcinka.

Robotą podstawową nadal jest m³ wbudowanego gruntu w korpus wału. W ramach robót modernizacyjnych zamawiający również przewidział konieczność wykonania i utrzymania niezbędnych dróg technologicznych z płyt betonowych o szerokości 3,0 m na całej długości modernizowanego odcinka wału, z tą różnicą, że dla etapu I zaplanowano wykonanie i utrzymanie dróg technologicznych z płyt betonowych, a dla etapu II wykonanie i utrzymanie dróg technologicznych z płyt betonowych oraz rozbiórkę całości dróg technologicznych (tj. wykonanych dla etapu I i etapu II).

Analogicznie jak w pierwszym przykładzie, stwierdzamy tymczasowy charakter robót. Ale stwierdzamy, iż istnieją uzasadnione podstawy do odrębnego rozliczenia robót związanych z wykonaniem, utrzymaniem oraz rozbiórką dróg technologicznych.

Na etapie I roboty związane z wykonaniem dróg technologicznych, choć są bezpośrednio związane z wykonaniem modernizacji obwałowania, nie będą jednak likwidowane po wykonaniu robót etapu I, gdyż będą konieczne do wykonania robót etapu II. Dopiero po wykonaniu robót w ramach etapu II będą zlikwidowane wszystkie wykonane drogi technologiczne.

Ten przykład obrazuje, że pomimo tymczasowego charakteru robót, nie powinno się ich rozliczać w ramach robót podstawowych. Dlatego w przedmiarze robót powinny się pojawić pozycje robót podstawowych, tj. m³ robót ziemnych oraz pozycje związane z wykonaniem i utrzymaniem m² dróg technologicznych oraz pozycje związane z rozbiórką m² wykonanych dróg technologicznych. Wszystkie roboty ujęte w odrębnych pozycjach należy traktować jako roboty podstawowe, co w przypadku robót związanych z drogami technologicznymi oznacza konieczność przygotowania przez zamawiającego odpowiedniej dokumentacji oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych.

Warunkiem nadrzędnym w przypadku robót tymczasowych jest sposób ich rozliczania, a nie ich tymczasowy charakter wykonania. Należy przy tym pamiętać, że w takim przypadku dla robót tymczasowych powinna być opracowana dokumentacja projektowa zgodnie z rozporządzaniem z 2 września 2004 r., jak również specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót.

Znaczenie specyfikacji

Zgodnie z ustawą Pzp (art. 31 ust. 1) do opisu przedmiotu zamówienia na roboty budowlane wymagane jest posiadanie przez zamawiającego specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych (ST).

Rozporządzanie z 2 września 2004 r. w § 12 definiuje ST jako opracowania zawierające w szczególności zbiory wymagań, które są niezbędne do określenia standardu i jakości wykonania robót w zakresie sposobu wykonania robót budowlanych, właściwości wyrobów budowlanych oraz oceny prawidłowości wykonania poszczególnych robót.

Zgodnie z § 14 ust. 1 rozporządzenia specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych powinny zawierać co najmniej:

pkt 1)   część ogólną obejmującą m.in.:

■          przedmiot i zakres robót budow-
lanych,

■          wyszczególnienie i opis prac tymczasowych i robót tymczasowych,

■          informacje o terenie,

■          nazwy i kody CPV,

■          podstawowe definicje i pojęcia,

pkt 2)   wymagania dot. właściwości wyrobów budowlanych i sposobu ich przechowywania, składowania i kontroli jakości,

pkt 3)   wymagania dot. sprzętu i maszyn do wykonywania zleconych robót,

pkt 4)   wymagania dot. środków transportu,

pkt 5)   wymagania dot. wykonania robót budowlanych z podaniem m.in. tolerancji wymiarowych, szczegółów technologicznych, a także wymagań specjalnych,

pkt 6)   opis działań związanych z kontrolą, badaniami i odbiorami robót,

pkt 7)   wymagania dot. przedmiaru i obmiaru robót,

pkt 8)   opis sposobu odbioru robót,

pkt 9)   opis sposobu rozliczenia robót tymczasowych i prac towarzyszących,

pkt 10) dokumenty odniesienia – m.in. normy, aprobaty techniczne, instrukcje.

Należy pamiętać, że specyfikacje techniczne muszą być opracowane zawsze, niezależnie od tego, czy zamawiający ma projekt budowlany, czy tylko rysunki i szkice (np. przy robotach remontowych).  

Specyfikacje techniczne są niezbędne do opracowania przedmiaru robót, ponieważ to wymagania dotyczące przedmiaru i obmiaru robót określone w punkcie 7 ST są jedynym miejscem, w którym powinny być określone dokładnie zasady, według jakich będą obmierzane i obliczane ilości robót podstawowych. Żaden inny dokument nie określa zasad przedmiarowania i obmiarowania robót budowlanych w zamówieniach publicznych. Jednostka miary przyjęta w pozycji przedmiarowej musi wynikać z ST i nie może być przyjmowana na podstawie innych dokumentów (np. KNR).

Stąd też przy opracowaniu przedmiaru robót należy dokładnie zapoznać się z zasadami przedmiarowania określonymi w ST, zwłaszcza w przypadku umów z wynagrodzeniem kosztorysowym. Błędy polegające na niezgodności przedmiaru robót z ST mogą być przyczyną wielu konfliktów zwłaszcza podczas rozliczania robót, a najczęściej wynikają one z wykorzystywania bazy katalogowej przy opracowywaniu przedmiaru robót.

Kolejne bardzo ważne przy opracowywaniu przedmiaru robót punkty ST to punkty 1 i 9. Powinien w nich być zawarty opis robót tymczasowych i prac towarzyszących (pkt 1) oraz opis zasad, w jaki będą te roboty rozliczane (pkt 9). Od ustaleń zawartych w punkcie 9 zależy, czy roboty tymczasowe będą robotami podstawowymi, czy odrębnymi pozycjami w przedmiarze robót.

Pozostałe wymagania określone w ST nie mają wpływu na sposób sporządzania przedmiaru robót, natomiast są szalenie ważne przy opracowaniu kosztorysów.

To w punkcie 2 (wymagania dotyczące wyrobów budowlanych) znajdziemy informację o materiałach i wymaganiach mających wpływ na standard i jakość wykonania robót. Ta część ST ma decydujący wpływ na cenę robót budowlanych.

Wymagania dotyczące sprzętu oraz środków transportu określone w punkcie 3 (wymagania dotyczące sprzętu i maszyn) i 4 (wymagania dotyczące środków transportu) mają również wpływ na kalkulację ceny jednostkowej robót w kosztorysie. To od warunków lokalizacyjnych i organizacyjnych prowadzonych robót zależą przyjęte rozwiązania technologiczne podczas realizacji robót. Kalkulując cenę robót, należy uwzględnić posiadane przez wykonawcę zasoby (park maszynowy) umożliwiające realizację robót budowlanych. Przy tym należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy posiadany sprzęt będzie spełniał wymagania określone w specyfikacji.

Punkt 5 specyfikacji (wymagania dotyczące wykonania robót budowlanych) powinien zawierać opis wymagań związanych z wykonaniem robót. Podany sposobu wykończenia poszczególnych elementów, tolerancje wymiarowe, szczegóły technologiczne mają decydujący wpływ na ustalenie nakładów robocizny przyjmowany w kosztorysie.

Wreszcie punkt 9 zgodnie z rozporządzeniem powinien zawierać określenie sposobu rozliczenia robót tymczasowych i prac towarzyszących wymienionych w punkcie 1 specyfikacji. W praktyce w tym punkcie najczęściej wymienione są podstawy płatności, czyli wszystkie czynniki produkcji oraz roboty objęte jednostką przedmiarową.

W przypadku, gdy roboty będą rozliczane kosztorysowo, to od zasad określonych w punkcie 9 zależy, czy realizowana inwestycji będzie prawidłowo i bezkonfliktowo rozliczona.

Główną przyczyną nieporozumień i konfliktów pomiędzy zamawiającym a wykonawcą jest nieprecyzyjne określenie zasad rozliczania wykonanych robót podstawowych oraz niejednoznaczne określenie, jakie roboty tymczasowe są w nich ujęte.

W punkcie tym powinny być określone zasady dotyczące tego, czy roboty o charakterze tymczasowym będą rozliczane odrębnie (będą robotami podstawowymi), czy w ramach robót podstawowych.

Dodatkowo w rozporządzeniu z 2 września 2004 roku definiuje się pojęcie prac towarzyszących. Są to prace niezbędne do wykonania robót podstawowych niezaliczane do robót tymczasowych, w tym geodezyjne wytyczanie i inwentaryzacja powykonawcza.          

Ustawodawca, podobnie jak w przypadku robót tymczasowych, nie określił katalogu prac towarzyszących, ograniczając się jedynie do wskazania ich rodzaju, a właściwie charakteru. Z definicji prac towarzyszących wynika jednoznacznie, że nie są to roboty o charakterze tymczasowym, a są to prace „niematerialne”. Inaczej rzecz ujmując, prace towarzyszące to usługi bezpośrednio związane z robotami podstawowymi, a wynikające z zasad przyjętych podczas realizacji robót budowlanych. Do prac towarzyszących oprócz geodezyjnego wytyczenia robót oraz inwentaryzacji powykonawczej możemy zaliczyć:

■          dodatkowe ekspertyzy i opinie (np.
geologiczne),

■          opracowanie i uzgodnienie projektu organizacji ruchu zastępczego,

■          opracowanie dokumentacji warsztatowej (np. rysunki wykonania konstrukcji),

■          opracowanie dokumentacji robót tymczasowych (np. projekt deskowania),

■          wykonanie wstępnego rozruchu urządzeń (np. uruchomienie zmontowanego taśmociągu),

■          opracowanie dokumentacji powykonawczej,

■          uzgodnienia z właścicielami dostarczającymi media (np. przy wykonywaniu przyłączy energetycznych, sanitarnych),

■          koszt odbiorów zewnętrznych (np.
odbiór kominiarski, plombowanie liczników energii),

■          koszt dodatkowego ogrzewania (np. przy robotach betonowych w warunkach zimowych),

■          projekt organizacji robót (np. projekt montażu),

■          opracowanie programu zapewnienia jakości.

Do prac towarzyszących możemy więc zaliczyć wszystkie czynności i usługi niezbędne do wykonania robót podstawowych i tymczasowych, które nie są zaliczane do kosztów ogólnych budowy.

Autor jest rzeczoznawcą Stowarzyszenia Kosztorysantów Budowlanych, przewodniczącym oddziału SKB w Gliwicach, członkiem Komitetu Ekonomiki Budownictwa PZITB.