Ośrodek Wdrożeń Ekonomiczno-Organizacyjnych Budownictwa „Promocja” od 25 lat zajmuje się zbieraniem cen z rynku budowlanego. Respondenci (21 osób) notują ceny zakontraktowane na inwestycjach we wszystkich regionach kraju.

Ośrodek ma informacje o cenach w całym przekroju branż, tj. instalacji sanitarnych, elektrycznych, budownictwa inżynieryjnego, kubaturowego etc. Od wielu lat współpracuje również z producentami, a także dostawcami materiałów oraz usług budowlanych. Profil działalności Ośrodka obejmuje wyceny inwestycji oraz wykonywanie opinii na potrzeby postępowań dotyczących sporów między wykonawcami a inwestorami, nieraz również sporów sądowych.

W wydawnictwach systemu SEKOCENBUD można znaleźć ceny na różnych poziomach agregacji, począwszy od cen materiałów budowlanych i cen jednostkowych robót po ceny całych obiektów. Z uwagi na wypracowaną pozycję spółki „Promocja” na rynku budowlanym informacje z wydawanych przez nią opracowań często używane są przez biegłych sądowych, jak również zostają zapisane w kontraktach jako podstawy rozliczania np. robót dodatkowych.

Ceny czynników produkcji niezbędne do wyceny robót budowlanych metodą szczegółową, takie jak:

• stawki godzinowe robocizny,
• ceny materiałów,
• ceny najmu i pracy sprzętu,
• ceny jednostkowe robót,

są szczegółowo omówione we wprowadzeniach do poszczególnych biuletynów systemu SEKOCENBUD. Krajowe ceny czynników produkcji – minimalne, maksymalne i średnie ustalane są na podstawie notowań z rynku budowlanego w danych okresach, np. co kwartał. Dzięki stałej częstotliwości pozyskiwania cen można śledzić ich zmiany, jak również powoływać się na ich wielkości w rozpatrywanym przez strony czasie.

I. Wydawnictwa systemu SEKOCENBUD w szacowaniu wartości robót w kosztorysach inwestorskich i planowanych kosztach robót
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 18 maja 2004 roku w sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczenia planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (Dz.U. z 8 czerwca 2004 r., Nr 130 poz. 1389) w § 3 ust. 2 zapisano, że – przy sporządzaniu kosztorysu inwestorskiego metodą kalkulacji uproszczonej – przy ustalaniu cen jednostkowych robót należy stosować w kolejności:

1. ceny jednostkowe robót określone na podstawie danych rynkowych, w tym danych z zawartych wcześniej umów lub powszechnie stosowanych, aktualnych publikacji;
2. kalkulacje szczegółowe.

W przypadku zaś sporządzania kalkulacji szczegółowych cen w kosztorysie inwestorskim w § 5 ust. 2 tego rozporządzenia podano, iż przy ustalaniu stawek i cen czynników produkcji należy stosować w kolejności:

1. analizę własną,
2. dane rynkowe lub powszechnie stosowane, aktualne publikacje.

Należy stwierdzić jednoznacznie, że „Informacje” i „Biuletyny” wydawane w systemie SEKOCENBUD są właśnie tymi powszechnie stosowanymi, aktualnymi publikacjami.

Wynika to m.in. z 25-letniej tradycji w notowaniu i publikowaniu cen na rynku budowlanym, stabilności i powszechności ich udostępniania oraz uznanej wysokiej jakości wydawnictw.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę na to, iż przy szacowaniu (obliczaniu) planowanych kosztów robót budowlanych na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego (co ma miejsce w przypadku łącznego zamówienia publicznego obejmującego wykonanie zarówno dokumentacji projektowej, jak i robót budowlanych) wartość tych kosztów oblicza się na podstawie wskaźników cenowych. W § 8 ust. 5 stwierdzono z kolei, że wskaźniki cenowe danego składnika kosztów określa się na podstawie powszechnie stosowanych katalogów i cenników. Do takich powszechnie stosowanych katalogów i cenników należą m.in. wydawnictwa systemu SEKOCENBUD, w których podane są ceny jednostkowe i wskaźniki cenowe.

W wydawnictwach systemu SEKOCENBUD można znaleźć ceny na różnych poziomach agregacji, począwszy od cen materiałów budowlanych i cen jednostkowych robót po ceny całych obiektów.

Można wyróżnić następujące grupy wydawnictw systemu SEKOCENBUD, które mają charakter powszechnie stosowanych, aktualnych publikacji, katalogów i cenników:

• wydawnictwa zawierające ceny czynników produkcji – stawki robocizny kosztorysowej, ceny materiałów, ceny najmu i pracy sprzętu, wskaźniki narzutów kosztów pośrednich, narzut zysku oraz narzut kosztów zakupu. Są to informacje kwartalne: „Informacja o stawkach robocizny kosztorysowej oraz cenach pracy sprzętu budowlanego – IRS”, „Informacja o cenach materiałów budowlanych – IMB”, „Informacja o cenach materiałów instalacyjnych – IMI”, „Informacja o cenach materiałów elektrycznych – IME”, a także informacja miesięczna „Błyskawica”;
• wydawnictwa zawierające ceny jednostkowe robót na poziomie scalenia odpowiadającego kolumnom w tablicach KNR lub KNNR. Zalicza się do nich następujące biuletyny kwartalne: „Biuletyn cen robót ziemnych i inżynieryjnych – BRZ”, „Biuletyn cen robót budowlanych inwestycyjnych – BRB”, „Biuletyn cen robót instalacyjnych – BRI”, „Biuletyn cen robót elektrycznych – BRE” oraz „Biuletyn cen robót remontowo-budowlanych oraz zabytkowych – BRR”;
• wydawnictwa na poziomie agregacji asortymentów robót i elementów rozliczeniowych. Są to biuletyny kwartalne: „Biuletyn cen asortymentów robót – BCA”, „Biuletyn cen robót drogowych, mostowych i torowych – BCD” oraz „Biuletyn cen robót przygotowawczych – BCP”;
• grupa wydawnictw zawierających ceny robót na wyższym poziomie scalenia (niż te opisane w pkt b i c), są to poziomy agregacji odpowiadające elementom scalonym obiektów, stanom robót czy też poziomowi obiektu budowlanego. Są to następujące biuletyny: „Biuletyn cen obiektów budowlanych – BCO” (część I – obiekty kubaturowe i część II – obiekty inżynieryjne), „Biuletyn cen modernizacji i remontów – BCM”, a także „Biuletyn cen ubezpieczeniowych – BCU”.

II. Wydawnictwa systemu SEKOCENBUD w sporządzaniu kosztorysów ofertowych w zamówieniach publicznych
Kosztorys ofertowy jest częścią składową oferty opracowanej i składanej przez wykonawcę robót w odpowiedzi na ogłoszenie zamawiającego o przetargu. W tym przypadku kosztorys powinien być sporządzony zgodnie z wymogami zamawiającego o przetargu określonymi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), w szczególności w pkt. 2 zatytułowanym „Opis sposobu obliczenia ceny”.

Ponieważ dokument ten (SIWZ) jest sporządzany jednostronnie przez zamawiającego, może on zawierać wytyczne np. co do metody sporządzenia kosztorysu ofertowego (uproszczona lub szczegółowa), poziomu agregacji cen, podziału kosztorysu na rozdziały, zasad wyceny robót np. w warunkach szkodliwych, nie powinny w nim być jednak narzucone źródła pozyskiwania cen (np. cen materiałów, wysokość stawki robocizny czy źródła cen jednostkowych robót). Stosowane czasem przez zamawiających w SIWZ nakazy wykorzystania wskazanych źródeł cen w kosztorysach ofertowych są niedopuszczalne i niezgodne z zasadą swobody kontraktowej ukształtowanej normą art. 353¹ Kodeksu cywilnego (K.c.), którego treść brzmi: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Oznacza to, iż wykonawca robót w kosztorysie ofertowym zgodnie z zasadą swobody kontraktowej może obliczyć wartość robót na podstawie cen czynników produkcji lub cen jednostkowych robót publikowanych w wydawnictwach systemu SEKOCENBUD, a zamawiający może, ale nie musi akceptować tej oferty, stosując odpowiednie znane stronom kryteria wyboru.

III. Wykorzystanie bazy cenowej systemu SEKOCENBUD do sporządzania kosztorysów powykonawczych
W przypadkach, gdy strony ustaliły w umowie wynagrodzenie kosztorysowe (art. 628 i 629 K.c.) za wykonane roboty, konieczne jest, by w umowie zostały wskazane także podstawy do jego ustalenia. Oznacza to, że kosztorysy powykonawcze należy sporządzić na podstawie źródeł cen uzgodnionych przez strony w umowie o roboty budowlane, a także w danych wyjściowych do kosztorysowania (też uzgodnionych przez obie strony). Mogą to być źródła cen opisane szczegółowo na początku tej odpowiedzi – należy tylko jednoznacznie ustalić, które konkretnie wydawnictwa będą zastosowane do wyceny robót (należy wskazać tytuły oraz okres ich wydania).

Reasumując, należy stwierdzić, iż publikacje cenowe systemu SEKOCENBUD mogą być podstawą do wyceny robót według aktualnych cen rynkowych i będą uznane przez biegłych w przypadku sporu – pod warunkiem, że będą zachowane wskazania przedstawione wyżej.

Odpowiadali: Michał Wałdykowski i dr Janusz Traczyk, eksperci systemu SEKOCENBUD