Dużą popularnością cieszą się wypusty w instalacji oświetleniowej jak i gniazd wtykowych. Rzadziej stosuje się je w instalacjach gniazd trójfazowych, instalacji sygnalizacyjnej, teletechnicznej jak i RTV, ale i w tych rodzajach instalacji można je z powodzeniem stosować.Wykonanie przedmiaru w zagregowanej formule jest bardzo proste, łatwe do sprawdzenia, dodania lub pomniejszenia ilości wypustów i tym samym skorygowanie ceny usługi. I wszystko byłoby bardzo proste i oczywiste, gdyby nie odstępstwa od zasad i braku zrozumienie definicji wypustu.
Otóż, aby właściwie skalkulować koszt instalacji elektrycznej posługując się jednostką miary roboty nazwaną wypustem, należy dokładnie znać definicję wypustu, a więc jaki zakres robót objęty jest tą definicją.
Definicję wypustu elektrycznego instalacji elektrycznej oświetleniowej, sygnalizacyjnej czy gniazd wtykowych można znaleźć w kilku katalogach z nakładami norm do kosztorysowania. Są to: Katalog Norm Kosztorysowych Robót elektrycznych – Instalacje i osprzęt światła, siły oraz sygnalizacji w budownictwie ogólnym i przemysłowym KNK 5-08 wydanie IV Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1978 roku, Katalog Nakładów Rzeczowych – Instalacje i osprzęt światła, siły oraz sygnalizacji w budownictwie wiejskim KNR 5-18 wydanie I Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 1984 roku, Katalog Scalonych Nakładów Rzeczowych – Instalacje elektryczne i sieci zewnętrzne KSNR 5 wydanie II poprawione Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1995 roku.W każdym z wymienionych katalogów znajdują się rozdziały poświęcone wypustom, gdzie definicje i zakresy rzeczowe robót są bardzo podobne, acz niewielkie różnice polegają na zmianie technologii wykonania roboty, a nie na zasadzie i metodzie zastosowania.Najnowszym i najbardziej uniwersalnym jak również scalonym Katalogiem jest katalog KSNR-5. Rozdział 4 z tego katalogu zawiera normy oraz definicje dotyczące wykonywania wypustów oświetleniowych, gniazd wtykowych jak również sygnalizacyjnych. Założenie szczegółowe do rozdziału 4, w kilku punktach dokładnie definiują co i jakie elementy oraz jaki zakres robót został objęty słowem: „wypust”. Poniżej na potrzeby niniejszego artykułu, przytacza się najważniejsze na nich:

1. Przedmiotem niniejszego rozdziału jest instalacja od ostatniej tablicy rozdzielczej, (z wyjątkiem wypustów sygnalizacyjnych) lub bezpiecznika, aż do miejsca przyłączenia odbiornika. Dla wypustów sygnalizacyjnych początek wypustu stanowi tablica węzła sygnalizacyjnego, a zakończenie stanowi przycisk sygnalizacyjny.

2. Pod pojęciem odbiornik należy rozumieć oprawy oświetleniowe i gniazda wtykowe…

3. Odcinki obwodów odchodzących od tablic rozdzielczych i sygnalizacyjnych, wspólnych dla kilku wypustów, są ujęte proporcjonalnie w częściach przypadających na każdy wypust.

4. Miernikiem liczby wypustów na wyłącznik, przełącznik lub przycisk „światło” nie jest liczba łączników, lecz ilość zakończeń przewodów złączem świecznikowym.

Uszczegółowienie zakresu robót zawiera Wyszczególnienie robót (znajdujące się nad tablicą z nakładami rzeczowymi). – Wytrasowanie i wykucie bruzd z zaprawieniem. – Przebicia. – Ułożenie i umocowanie rurek w bruzdach. – Wykucie otworów i zamocowanie puszek. – Wciągnięcie przewodów z podłączeniem do osprzętu i połączeniem w puszkach. – … – Badanie obwodu i sporządzenie protokołu z pomiarów. Taki zakres robót należy wykonać za uzgodnioną z Inwestorem cenę na każdy wypust – wówczas obie strony będą usatysfakcjonowane, a transakcja będzie uczciwa. Jednostka miary zwana „wypust” jest wielkością uśrednioną, co oznacza, że uwzględnione zostały w kalkulacji nakładów na wypust zarówno zakończenia wypustu bliskie jak i bardzo odległe od początku instalacji, jakim jest tablica rozdzielcza. Oznacza to, że ilość przewodów podana w tablicy musi wystarczyć na zainstalowanie zakończenia wypustu najdalszego jak i położonego najbliżej początku jakim jest tablica rozdzielcza. Wypust oświetleniowy jest wyposażony w łącznik/łączniki osadzone w puszce instalacyjnej. Jeden łącznik może obsługiwać kilka wypustów, ale nie może być wypustu bez łącznika. W cenie i nakładach rzeczowych wypustów są zawarte puszki rozgałęźne, lub rozgałęźniki niezbędne do prawidłowo poprowadzonej instalacji. Ani wyłącznik, ani puszka nie jest zakończeniem wypustu – tak więc nie mogą być traktowane jako kolejny wypust w układzie rozliczeniowym.

Zakończeniem wypustów są w przypadku:

– wypustu oświetleniowego – haczyk, kostka lub miejsce do zamocowania oprawy oświetleniowej,

– wypustu na gniazdo wtykowe – gniazdo wtykowe,

– wypustu sygnalizacyjnego – przycisk sygnalizacyjny,

– wypustu teletechnicznego – gniazdo teletechniczne,

– wypustu RTV – gniazdo RTV.

Najczęstsze nieprawidłowości przy wycenie robót instalacji elektrycznych na podstawie jednostki miary jaką jest „wypust” to:

– doliczanie linii zasilającej od tablicy rozdzielczej do „puszki głównej” jako miejsca centralnego od którego rozprowadza się instalację do łączników oraz zakończeń wypustu mimo, że z opisu przy kalkulacji wg katalogu wynika uwzględnienie w nakładach materiałowych odpowiedniej ilości i rodzaju przewodu,

– liczenie jako zakończenie wypustu-łącznika w instalacji oświetleniowej,

– liczenie jako podwójny wypust instalacji z wyłącznikami schodowymi lub krzyżowymi,

– doliczanie dodatkowo kosztów obsadzania puszek i odgałęźników, które w nakładach podstawowych są uwzględnione,

– kucie bruzd lub przebicia przez ściany i stropy,

– doliczanie dodatkowo pomiarów po wykonaniu instalacji.

Oczywiście każdą kalkulację – szczególnie na wyższym poziomie agregacji – można zmodyfikować, ale w takim przypadku należy ją dokładnie opisać szczególnie w zakresie co zostało usunięte, lub dodane.

W wydawnictwie SEKOCENBUD Biuletyn cen asortymentów robót – BCA, opracowano kilka kalkulacji wypustów dla różnych rodzajów robót z zakresu instalacji elektrycznych, oraz teletechnicznych które zostały zmodyfikowane poprzez dołączenie dodatkowych robót jak np. dodanie oprawy oświetleniowej, dzwonka sygnalizacyjnego, czujki sygnalizacyjnej. W części opisowej dotyczącej wypustu w tym wydawnictwie, oraz w zakresie robót jako integralnej części opisu robót zmiany te zostały szczegółowo określone.

Wiele kontrowersji i pytań w uproszczonym kalkulowaniu robót wg ilości zamontowanych wypustów oświetleniowych budził sposób wyceny opraw oświetleniowych montowanych w sufitach podwieszanych w niewielkich odległościach od siebie. Kalkulacja w pozycji 2 zamieszczonej tutaj tabeli 1 uwzględnia wariant zainstalowania 10 oprawek z żarówkami halogenowymi 50W/230V (bez transformatora) w odległościach ok. 1,0 m między oprawkami wraz z wycięciem otworów. Analizę ceny jednego wypustu opracowano przy założeniu najprostszego zestawu oprawki i żarówki halogenowej jak pokazano na zdjęciu. Koszt wykonania takiego zakresu robót został wyceniony na kwotę 1179,74 zł (średnio). Przeliczając tę kwotę na 10 oprawek (wypustów) daje to wartość podaną w poz. 2 kol 7 tabeli 1. Z kalkulacji wynika, że cena jednostkowa wypustu mimo takiej ich mnogości jest zbliżona do kalkulacji standardowego wypustu (poz. 1 tabeli 1). Analizując elementy kalkulacji z poz. 1 tabeli 1 w relacji do poz. 2 nasuwa się wniosek, że wartość materiału w poz. 1 jest o blisko 40% mniejsza, natomiast wyższe są inne elementy kosztowe – wynika to ze zmiany proporcji w asortymencie materiałów i różnicy w kosztach robocizny. Skalkulowanie ceny jednego wypustu oparto na zasadach określonych w ww. katalogach rzeczowych, lecz z uwzględnieniem zmian technologicznych, jako analiza własna.